Śródmieście: Plac Cesarza, Gdańska, Świebodzicka, Mieroszowska (FOTO)

Ruszamy w drogę.

Plac Magistracki (Rathausplatz / Kaiser-Wilhelm-Platz / Pl. Wolności / Pl. Obrońców Stalingradu)

Ten plac pojawia się na planach miejskich w 1854 roku. Dotychczasowy ratusz znajdujący się na Rynku był już stanowczo za mały, a jego ewentualna rozbudowa nie wchodziła w grę z uwagi na brak miejsca. Podjęto wówczas decyzję o kupnie za 8000 talarów działki o powierzchni czterech mórg należącej do kupca nazwiskiem Menius, na której stanąć miał nowy ratusz. Stworzenie projektu powierzono budowniczemu Wäsmannowi z Wrocławia, który zasłynął m.in. budową kopuły na zamku królewskim w Berlinie. Koszty budowy nowej siedziby władz miejskich wyniosły ponad 25 tys. talarów, a budynek oddano do użytku 15 października 1856 roku.

Przez długie lata plac nie miał zbyt reprezentacyjnego wyglądu, a nowo powstały ratusz był jego jedyną ozdobą, nie licząc drewnianego zbiornika wodnego z niewielką fontanną. Na domiar złego po większych opadach deszczu potoki wody spływały z placu ku dzisiejszej Al. Wyzwolenia żłobiąc koleiny w piaszczystym podłożu.

Ozdobą miasta oraz miejscem spotkań wałbrzyszan plac zaczął stawać się dopiero po zbudowaniu pomnika cesarza Wilhelma. Wówczas też zmieniono jego nazwę na Kaiser-Wilhelm-Platz. W 1904 roku podjęto decyzję o rozbudowie ratusza według planów wrocławskiego architekta Grossera. Inny wrocławianin, inżynier ogrodnictwa Menzel, zadbał o zagospodarowanie placu przed ratuszem, tak aby stał się on reprezentacyjnym punktem miasta. Tu odbywały się letnie koncerty, tu co roku pierwszego dnia maja, zgodnie z praktykowaną do dziś w Austrii, Szwajcarii i wielu rejonach Niemiec tradycją, pojawiało się majowe drzewko – zwiastun nadejścia wiosny. Plac był też miejscem bożonarodzeniowych kiermaszów.


Ulica Gdańska (Danziger Straße)

Ta krótka i wąska uliczka łącząca dwa reprezentacyjne miejsca wałbrzyskiego śródmieścia – Rynek i Plac Magistracki w swojej historii po wielokroć zmieniała nazwę. Początkowo była to Freiburger Straße (od nazwy miejscowości Freiburg czyli Świebodzice). Tę samą nazwę nosiła dzisiejsza ul. Słowackiego. Można więc wnioskować, że ulica Gdańska traktowana była po prostu jako jej przedłużenie, szczególnie, że do połowy XIX wieku, czyli do chwili zbudowania nowego ratusza, obecny Plac Magistracki po prostu nie istniał.

Wcześniej uliczka była jeszcze węższa niż dziś, jednak w 1827 roku wybuchł wielki pożar, który obrócił wówczas w popiół wszystkie budynki – wtedy jeszcze drewniane – po zachodniej stronie ulicy. Właściciele odbudowali kamienice jeszcze tego samego roku, jednak nakazano im, aby budynki były cofnięte o kilka stóp. W zamian miasto przejęło na siebie zadanie i koszta ogrodzenia posesji.

W 1847 roku władze Wałbrzycha wprowadziły nowe nazewnictwo części ulic – od tej pory na planach miasta pojawia się Danziger Straße, czyli ulica Gdańska. Z okazji sześćdziesiątych urodzin poety Hermanna Stehra, który urodził się w Bystrzycy Kłodzkiej, a zmarł w Szklarskiej Porębie i którego twórczość związana była z naszym regionem (od 1899 roku był m.in. nauczycielem w Dittersbach – dzisiejsze Podgórze), ulicę nazwano jego imieniem. Na ten sam krok zdecydowała się również gmina Dittersbach. Po jej włączeniu w granice administracyjne Wałbrzycha nie mogły jednak istnieć w mieście dwie ulice o tej samej nazwie. Ulica Gdańska została więc powtórnie przemianowana na Freiburger Straße, a wkrótce potem – a była to już szósta zmiana nazwy – na Danziger Straße.

W powojennej historii Wałbrzycha ulica nosiła przez długie lata imię Nikosa Belojannisa, greckiego działacza ruchu komunistycznego i antyhitlerowskiego ruchu oporu, skazanego na śmierć i straconego w marcu 1952 roku. W latach 90. przywrócono jej nazwę ulicy Gdańskiej.


Ulica Słowackiego (Freiburger Straße)

Freiburger Straße, czyli ulica Świebodzicka rozpoczynała się kiedyś, jak można przeczytać wcześniej, już przy Rynku. Kiedy jej zabudowa objęła także część poniżej dzisiejszego Placu Magistrackiego, w kierunku Placu Grunwaldzkiego, ten fragment ulicy zaczęto nazywać Neue Freiburger Straße (nowa ulica Świebodzicka). Najważniejszym budynkiem przy niej był zbudowany około 1833 roku szpital (Knappschaftslazarett – szpital tzw. Spółki Brackiej), który istniał do 1908 roku. Został wyburzony po zbudowaniu nowej placówki medycznej przy dzisiejszej ul. Batorego. Na miejscu dawnego szpitala wzniesiono natomiast budynki ówczesnej miejskiej kasy oszczędnościowej oraz syndykatu węglowego. Z 1857 roku pochodzą sąd i więzienie. W ich pobliżu znajdował się budynek, który w 1877 roku przebudowano na potrzeby poczty. W 1907 roku na jego miejscu pojawiła się dzisiejsza budowla.


Ulica Moniuszki (Friedländer Straße)

Na planie z 1750 roku ulica ta jest jeszcze podzielona na dwie części. Jej fragment od Rynku do kościoła katolickiego (dzisiejszy kościół pod wezwaniem Aniołów Stróżów) nosił nazwę Kirchgasse (uliczka Kościelna), zaś ciąg dalszy – Landstraße nach Friedland, czyli po prostu szosa do Mieroszowa.

Najstarszym budynkiem przy tej ulicy był zbudowany w 1440 roku (a nawet, wedle innych źródeł, już w 1428 roku) katolicki kościół św. Michała. Jeszcze do lat 90. XIX wieku ulica Moniuszki zabudowana była, szczególnie w swojej dalszej części – od kościoła katolickiego do skrzyżowania z Wihelmstraße (dzisiejsza ul. Matejki) – małymi domkami rzemieślników. Do końca lat 80. na skrzyżowaniu z ul. Matejki znajdowało się nawet gospodarstwo rolne niejakiego Fellmanna. Sama ulica była natomiast w owym czasie jeszcze węższa niż dziś.

Po zbudowaniu kościoła ewangelickiego w 1788 roku nastąpiła zmiana w nazewnictwie ulic tego fragmentu miasta. Trakt prowadzący od ulicy Moniuszki do nowego kościoła nazwany został Kirchstrasse (ulica Kościelna – ta nazwa pozostała do dzisiaj), natomiast dotychczasowa ulica Kościelna otrzymała nazwę Friedländer Straße, czyli ulica Mieroszowska. W 1868 roku Towarzystwo Akcyjne Szosy Wałbrzysko-Mieroszowskiej dokonało jej otwarcia pod nową nazwą Friedländer Chausse (Szosa Mieroszowska).

Wówczas ulica ta, prowadząca od Rynku aż do granic miasta, o długości dokładnie 3871 metrów stała się najdłuższym traktem komunikacyjnym przedwojennego Wałbrzycha.


Na podst.: Kleinwächter M., Durch Waldenburgs Straßen, Waldenburg (Schles.) 1937 opr. i tłum.: J. Drejer


FOTO:



Widok ratusza sprzed rozbudowy z widocznym pomnikiem oraz niewielką sadzawką na kartce pocztowej wysłanej w czerwcu 1901 roku / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu



Tylna fasada ratusza wraz z charakterystycznymi schodami prowadzącymi do Placu Magistrackiego / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu



Wałbrzyski rynek z widocznym wylotem ul. Gdańskiej na pocztówce z początku XX wieku / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu



Widok ul. Słowackiego z przełomu XIX i XX wieku; po lewej widoczny budynek szpitala, zaś po prawej – dawny budynek poczty przebudowany w 1907 roku / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu



Malowniczy widok ul. Moniuszki z kościołem pw. Aniołów Stróżów w tle / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu


Czytaj też:
Śródmieście: spacerem po jego przedwojennych ulicach (FOTO)
Śródmieście: taka jest historia szkoły na cmentarzu (FOTO)
CMENTARZ "NA PIASKU", CZYLI HISTORIA PEWNEGO KONFLIKTU
Śródmieście: tu była parafia legendarnego niemieckiego księdza

Wałbrzych: Rynek i Plac Magistracki na mniej znanych ZDJĘCIACH

Wałbrzych: Aleja Wyzwolenia - długa historia i tajemnice [FOTO]


Artykuł ukazał się na łamach tygodnika "WieszCo" - pełny numer tygodnika do pobrania w formacie PDF na stronie www.wieszco.pl