Wałbrzych: Klimaty i smaki wprost z Ziemi Świętej [FOTO]

Małe społeczności wielkich tradycji

4 i 5 stycznia 2020 w Wałbrzychu, już po raz trzeci, odbywa się Dolnośląski Festiwal Kultury Żydowskiej, organizowany przez Stowarzyszenie Żydowskie Cukunft, skupiające młodych Żydów i Żydówki z Dolnego Śląska, zaangażowanych w aktywizację lokalnych społeczności żydowskich poprzez popularyzację szeroko pojętej kultury żydowskiej oraz zachowanie dziedzictwa polsko-niemiecko-żydowskiego obecnego w naszym regionie. - Nasze stowarzyszenie istnieje od 2014 roku i ma siedzibę we Wrocławiu. Zajmuje się praktycznie wszystkimi dziedzinami życia od kultury po sport, bo mamy też swoich zawodników i drużyny. Staramy się odwiedzać małe społeczności, z jakimi mamy do czynienia na Dolnym Śląsku. W naszym regionie oraz Żorach przedstawicieli społeczności żydowskiej mamy łącznie około 350 osób, zwykle po 8 - 10 w większych miastach i około 80 we Wrocławiu - wyjaśnia Aleksandra Wilczura z Cukunft. Jak podkreślają organizatorzy, Dolnośląski Festiwal Kultury Żydowskiej w Wałbrzychu to okazja, by dowiedzieć się więcej o kulturze i dziejach społeczności żydowskiej, która od stuleci zamieszkiwała i współtworzyła Dolny Śląsk.




Kraj wielu niepowtarzalnych świąt

Podczas pierwszego dnia tego dwudniowego wydarzenia poznać można było cykl żydowskich świąt z Janem Kirschenbaumem, żydowskie symbole na talerzu z Aleksandrą Wilczurą, a także będziecie mieć niepowtarzalną okazję degustacji potraw tradycyjnej kuchni żydowskiej i izraelskiej Anny Lazarek. Na zakończenie tego dnia przygotowano prezentacją Rytuału Zakończenia Szabasu.
Jan Kirschenbaum przywitał uczestników spotkania w 5780 roku żydowskim i wyjaśnił na czym polega specyfika żydowskiego kalendarza rocznego oraz tygodnia. - Nasz rok zaczyna się 1 tiszri, czyli jesienią, choć za nowy rok uważane są też 1 nissan wiosną, 15 Schevat, czyli Nowy Rok Drzew, a także 1 Elul, czyli Nowy Rok Zwierząt. Początek dnia to zachód słońca w dzień poprzedzający, rozpoczęcie tygodnia pracy stanowi niedziela, a weekend to piątek i sobota. Nie mamy zatem "piątku - piąteczka - piątunia", ale "czwartek... czwarteczek....". Raz na 7 lat ortodoksyjni Żydzi obchodzą też rok szabasowy, w którym ograniczane są prace na polach, zaś raz na 50 lat obchodzony jest rok jubileuszowy - wyjaśnia Kirschenbaumem. Pan Jan choć wywodzi się z Wrocławia, to doskonale czuje się też w Izraelu, zna tamtejszą literaturę, kulturę i historię, jest też przewodnikiem po Ziemi Świętej. Żydowskie  święta powiązane są z wielowiekową tradycją, ale też cyklem życia natury. Część z nich ma swoje korzenie w historii, inne zaś w naturalnej przemianie pór roku. Żydowski kalendarz należy do ksieżycowo-solarnych. W roku 2020 - 18 września zacznie się rok 5781. Każdy rok dzieli się na 12 miesięcy po 29 - 30 dni, a co 2-3 lata dodawany jest dodatkowy miesiąc dla zrównania cykli lunarnego z solarnym. Liczy on 29 dni.



Pan Jan znający dobrze kulturę polską i zwyczaje żydowskie podawał ciekawe przykłady, wiele zwyczajów kulinarnych prezentował na własnym przykładzie.
- W tradycji żydowskiej jest wiele świąt. Szabas zaczyna się w piątek po zachodzie słońca i kończy się do pojawienia się gwiazd na niebie w sobotę. W każdym niemal miesiącu jest jakieś święto, tylko jeden miesiąc jest bez świąt - wyjaśnia gość spotkania.


Święta żydowskie i potrawy z nimi związane

Rosz ha-Szana - wypada jesienią - na uroczystej kolacji pojawia się miód, jabłka, owoce m.in. granatu oraz ryba. Zjadana jest też okrągła jak roczny cykl chałka, a okruszki jak popełnione grzechy wyrzucane do płynącej wody.
Każdy owoc, warzywo i danie ma swoje symboliczne znaczenie. Symboliczny jest też post.

Jom Kipur - (Dzień Gniewu lub Pojednania) wówczas obowiązuje post.
- To swoisty szabat szabatów, w którym całe państwo - życie publiczne, komunikacja miejska, lotniska, a nawet stacja radiowe przestają działać i milkną, a po pustych autostradach można jeździć na rolkach. Izrael to jedyne państwo na świecie, w którym tak świętuje się. Wówczas pracują jedynie absolutnie niezbędne służby.  

Sukkot - (Święto Szałasów po 5 dniach od Jom Kipur) - poza budową symbolicznych szałasów na wspomnienie wędrówki z Egiptu do Ziemi Obiecanej przygotowywane są bukiety plecione z palmy, mirtu, wierzby i cytryny. Święto to trwa siedem dni, jest radosne, a w szałasach koniecznie trzeba przyjmować gości. - Wiąże się z nim wiele przesądów, np. kto ma najpiękniejszą lulaw, ten będzie miał szczęście, a kto napije się nalewki z lulaw, ożeni się w najbliższym roku - opowiada prelegent. Obchody kończą się Simchat Tora („Radość Tory”) radosnym dniem zakończenia odczytywania zwoju Tory.

Chanuka - (Święto Świateł lub Ognia - koniec listopada/grudzień) - święto trwające osiem dni wspominające powstanie Machabeuszów w II w p.n.e. - to w nie palone są chanukije liczące osiem świec, dzieci uwielbiają chanukowe gry bączkiem chanukowym o słodycze. W Chanukę jadane są potrawy tłuste nawiązujące do tradycji, są to pączki, placki, racuchy, a Aszkenazyjczycy (Żydzi z Europy Wschodniej) przygotowują również placki ziemniaczane.  



Nowy Rok Drzew - święto o wymowie ekologicznej związane z lutowym początkiem kwitnieniem m.in. migdałowców - tradycyjne w nie jest spożywanie owoców i kosztowanie wina.

Pesach - obchodzone 15 nisan, miesiąc po Purim w marcu/kwietniu - trwa 7-8 dni i ma przypominać o wyjściu Izraelitów z niewoli w Egipcie. Tradycyjne potrawy na Pesach podawane są podczas uroczystej kolacji sederowej. Są wśród nich maca, a także podane na talerzu sederowym symboliczne potrawy: jajko, mięso z kością, gorzkie zioła/warzywa (np. chrzan lub sałata), słodkie rozdrobnione owoce przypominające glinę, warzywa.



Podczas opowieści poprzedzającej kolację przypominana jest historia wyjścia z Egiptu, a także wypijane kie;lichy wina, w tym jeden z nich poświęcony jest Eliaszowi, oczekiwanemu Mesjaszowi. - Przed Pesach Żydzi robią ogromne zakupy jak w Polsce przed Bożym Narodzeniem. Po tworzonych zapasach można by pomyśleć, że się szykują do wojny - opowiada z humorem Kirschenbaum. Swoje odrębne tradycje w Pesach mają Żydzi sefardyjscy, jak i Aszkenazyjczycy.

Szawuot - wypadające w lato Święto Tygodni - Święto Żniw - żydowskie Zielone Świątki - wówczas spożywane są w dużej ilości produkty mleczne, a także ciasta z serem jak serniki, legumina, również naleśniki z serem, pieczone są też chleby z nowego zboża. Tradycja każe też ozdabiać domy i synagogę zielonymi gałązkami i studiowanie Księgi Ruth. 

9 Aa - dzień upamiętniający dwukrotne zburzenie świątyni jerozolimskiej. Poprzedzone postem.

Tu Be Av - Żydowskie Walentynki.

- Państwo Izrael jest stosunkowo młode, liczy 72 lata, każdy Żyd przybył tam ze swoimi tradycjami, przyzwyczajeniami, językiem. Ludzie bardzo się od siebie różnią - jedni uważani są za bardziej skąpych, inni opiekuńczych, jeszcze inni chcą by ich odwiedzał Dziadek Mróz i chcą mieć w domu na święta choinkę. Są spore tarcia i różnice, ale łączy ich świętowanie, związane z nim tradycje i oczekiwanie na Mesjasza. W tym jest sens - konkluduje gość festiwalu.    

oryginalnego koszernego wina, okazję dowiedzenia się jaka jest historia Żydów dolnośląskich podczas spotkania z Anną Grużlewską, a także wzięcie udziału w prezentacjach polegających na wykonaniu własnoręcznym talerzy i toreb ekologicznych z motywami żydowskimi pod okiem polskiego artysty street-artu i aktywisty społecznego Dariusza Paczkowskiego, ciekawostką będzie też możliwość przekonania się "na własnej skórze" o dobroczynnych skutkach izraelskich kosmetyków podczas warsztatów izraelskiego wellbeingu i spa prowadzonych przez Alicję Zweifer i Roberta Kułacza. Zapraszamy na drugi dzień spotkań z kulturą żydowską w godz. 12:00-17:00 do Starej Kopalni Centrum Kultury i Sztuki przy ulicy Piotra Wysockiego 29.



Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym Wojewody Dolnośląskiego, Marszałka Województwa Dolnośląskiego, Prezydenta Wałbrzycha, Regionalnego Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej we Wrocławiu oraz Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Festiwal jest częścią projektu edukacyjnego Cukunftu realizowanego w latach 2019/2020 dzięki wsparciu Fundacji EVZ i Humanity in Action.


Czytaj też:
WAŁBRZYCH: WOLONTARIUSZE SPRZĄTAJĄ CMENTARZ ŻYDOWSKI [FOTO]
WAŁBRZYCH: SPACEREM W POSZUKIWANIU ŻYDOWSKICH ŚLADÓW (FOTO)
WŁAŚNIE ZACZĄŁ SIĘ ROK 5779 [FOTO]
WAŁBRZYCH RONDO IRENY SENDLEROWEJ I RADA KOBIET [FOTO]
I FESTIWAL KULTURY ŻYDOWSKIEJ: W ŚWIETLE HAWDALOWEJ ŚWIECY (FOTO)

REŻYSER ABRAHAM RAVETT O WAŁBRZYCHU I POSZUKIWANIACH (FOTO)
DORASTALI W WAŁBRZYCHU, SPOTKALI SIĘ PO 60 LATACH!
WAŁBRZYSCY ŻYDZI: TRAGICZNE LOSY I PUSTKA PO NICH
CO Z DAWNYM CMENTARZEM ŻYDOWSKIM?