Wałbrzych i jodła: ile tak naprawdę miał herbów i jakie? (FOTO)

Poznajmy te, które udało się odnaleźć w archiwalnych dokumentach. Pierwszy ze wspomnianych herbów (ten po lewej na poniższym zdjęciu) obowiązywał od 1675 roku. Była to jodła z szyszkami. Wzmianka o jego barwach pochodzi z 1855 roku (tło błękitne, jodła zielona, szyszki czarne). Drugi herb, środkowy, obowiązywał w latach 1720-1754. Tarcza herbowa podzielona była na dwa pola. Górne przedstawiało dom na tle lasu, pole dolne – jelenia stojącego przed kolumną. Dolna część herbu (ta z jeleniem) to był herb nowego właściciela Wałbrzycha, hr. Christopha Friedricha zu Stolberg, który nabył miasto w 1719 roku Trzeci herb (na elewacji po prawej) obowiązywał od 1764 roku. Przedstawiał dąb na tle gór.

Przyjmuje się, że pierwowzorem tego drzewa herbowego był prawdziwy dąb rosnący w obecnym parku im. Sobieskiego. Według publikacji „Durch Waldenburgs Straßen” w 1932 roku stary dąb usunięto, ponieważ spróchniałe drzewo było bliskie przewrócenia. W jego miejscu posadzono nowe drzewko (również dąb), a obok niego ustawiono kamień pamiątkowy z napisem (w tłumaczeniu: „Dąb miejski posadzony w 1933 roku w miejscu dębu herbowego”).

Podczas rewitalizacji parku przez 7 laty robotnicy natrafili na ten kamień, przykryty warstwą ziemi. Władze miasta planowały, że wykorzystają turystycznie to miejsce i odkryty głaz pamiątkowy stanie się atrakcją. Niestety niż z tego nie wyszło. Dzisiaj kamień leży przy dębie, niemal całkowicie zagłębiony w gruncie. Szkoda. Zdjęcie Elżbiety Węgrzyn:



Raczej na pewno kolejny herb ustanowiono w 1809 roku (dąb z żołędziami, na zielonej murawie, bez gór w tle), gdy w wyniku tzw. ordynacji miejskiej z 1808 roku zniesiono prywatność miast pruskich i Wałbrzych stał się miastem samorządowym niezależnym od dotychczasowych właścicieli. W herbarzu z 1870 roku H. Saurma-Jeltsch pisał: „herb Wałbrzycha jest wymowny – to heraldyczna aluzja lasu, drzewa, zieleni na zielonym gruncie w białym (względnie błękitnym) polu”. Niestety zamieszczona w publikacji dwukolorowa grafika nie oddawała ducha herbu, ale wyraźnie jest on przedstawiony w herbarzach O. Huppa (np. z 1898 roku czy wydanego po 1933 roku).



Motyw z drzewem przewija się w kolejnych latach, chociaż z drobnymi różnicami (np. z górami w tle, albo bez żołędzi, albo na czerwonym polu). Według tablicy XV (Herby miast Śląskich) kolejny herb ustanowiono 17 maja 1939 roku. Bardzo przypominał wyglądem ten obecnie obowiązujący, z drobnymi różnicami kształtów i kolorów (czerwona tarcza, zielone drzewo, zielone góry w tle, żółta murawa). Prawdopodobnie po II wojnie światowej herb ten dalej obowiązywał, co w pewnym stopniu potwierdzają herby umieszczone na planach z 1959 i 1974 roku.

Wybitny polski heraldyk A. Znamierowski pisał: „Historyczny herb Wałbrzycha – dąb na murawie – używany był do 1976 roku, kiedy postanowiono umieścić w herbie orła polskiego i czarne pasy symbolizujące pokłady węgla”. Nowy herb był podzielony na dwa pola. W prawym (patrząc heraldycznie, tj. od strony herbu) na czerwonym tle widniała połowa polskiego orła (w kolorze białym) z głową zwróconą w prawo, natomiast w polu lewym – na żółtym tle – połowa dębu z żołędziami (do tej wersji nawiązuje obecny herb powiatu wałbrzyskiego z 2000 roku). Ten herb Wałbrzycha obowiązywał do 1991 roku. Wtedy ustalono nowy, obowiązujący do dzisiaj: dąb o zielonej koronie i brązowym pniu stojący na zielonej murawie, na tle szarych gór. Tarcza herbu jest czerwona.


Piotr Frąszczak


FOTO:

(Fot. Stein E., Das Buch der Stadt Waldenburg, Berlin, 1925): Zobaczcie jak zmieniały się herby Wałbrzycha na przestrzeni lat



(Fot. Hupp O., Deutsche Ortswappen/www.ebay.com/www.polska-org.pl) www.pl.wikipedia.com): Oficjalnie miasto miało 7 herbów włącznie z tym dziś obowiązującym



Czytaj też:
NAJWYŻEJ POŁOŻONY RYNEK ZDOBI KWIATOWY HERB (FOTO)
WAŁBRZYCH: JAK SIĘ MIEWA DĄB ZWANY ROMANEM IV? (FOTO)
Wałbrzych dąb herbowy: Jego następca pomnikiem przyrody [FOTO]


Artykuł ukazał się na łamach tygodnika "WieszCo" - pełny numer tygodnika do pobrania w formacie pdf na stronie www.wieszco.pl