23.02.2023 09:20 | Źródło: UM Wałbrzych

Wałbrzych: nie zdążono za życia, ale będzie Zasłużona (FOTO)

Szkoda, że pośmiertnie, dobrze, że tytuł ma być przyznany.

Jeśli radni się zgodzą, na nadchodzącej sesji rady miejskiej 28 lutego zaszczytny tytuł Zasłużonej dla Miasta Wałbrzycha zostanie nadany Elżbiecie Krystynie Kwiatkowskiej-Wyrwisz. O działalności zmarłej kilka miesięcy temu znawczyni dziejów naszego miasta pisaliśmy wiele razy, a teraz prezentujemy to wszystko zebrane ponownie w uzasadnieniu projektowanej uchwały.

Bibliotekarka

Elżbieta Krystyna Kwiatkowska-Wyrwisz urodziła się 18 IV 1950 roku w Wałbrzychu. To zasłużona dla Polski działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL; zasłużona dla Wałbrzycha działaczka społeczna, miłośniczka regionu i jego historii. W roku 1972 ukończyła Studium Bibliotekarskie w Państwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy we Wrocławiu. W latach 1970-1971 była pracownikiem umysłowym w Miejskim Szpitalu nr 2 w Wałbrzychu; w kolejnych latach 1971-1981 była bibliotekarzem, następnie starszym bibliotekarzem, kierowniczką Filii nr 5 w Miejskiej Bibliotece Publicznej (od 1975 Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Wałbrzychu).

Działaczka opozycyjna

Od IX 1980 w NSZZ „Solidarność” była członkiem Komitetu Założycielskiego, następnie przewodniczącą Komisji Zakładowej w Wałbrzyskiej Bibliotece Publicznej. W VI 1980 była delegatem na I Walne Zebranie Delegatów Regionu Dolny Śląsk. Od IX 1981 była pracownikiem etatowym Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Wałbrzychu (MKZ), członek MKK Kultury w Wałbrzychu. W latach 1981-1982 była bibliotekarzem-księgarzem-archiwistą w MKZ w Wałbrzychu.

Ofiara represji

Po wprowadzeniu stanu wojennego w dniu 13 XII 1981 ukrywała się, a po ujawnieniu się 19 XII 1981, była przetrzymywana w Areszcie Śledczym w Wałbrzychu, 23 XII 1981 – 19 I 1982 została internowana w Ośrodku Odosobnienia we Wrocławiu, od 19 I 1982 w Gołdapi. Wielokrotnie szykanowana: pogróżki, rewizje osobiste, ograniczenie widzeń, karcer, rozmowy ostrzegawcze. Obóz internowania w Gołdapi opuściła 23 VII 1982. Po powrocie do Wałbrzycha włączyła się w działalność opozycyjną. Należała do grupy najbardziej aktywnych działaczy wałbrzyskiego solidarnościowego podziemia oraz współpracowników Mieczysława Tarnowskiego. Kolportowała pisma podziemne, książki, kasety audio, taśmy wideo; uczestniczyła w druku podziemnego pisma „Antykolaborant”. W latach 1982-1984 była bibliotekarzem w magazynie czasopism w WBP w Wałbrzychu, w latach 1984-1985 była pracownikiem kulturalnooświatowym w Wałbrzyskiej Wytwórni Sprzętu Sportowego Polsport.

14 III 1984 została aresztowana w pracy, następnie zwolniona, 31 III 1984 na wniosek Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu sąd cofnął uchylenie aresztu, do 27 VII 1984 ukrywała się, była poszukiwana listem gończym, w dniu 27 VII 1984 została objęta amnestią. W 1985 roku otrzymała zakaz wykonywania zawodu bibliotekarza. W dniu 4 XI 1985 ponownie została aresztowana w pracy. W dniu 26 XI 1985 została skazana na karę roku więzienia w zawieszeniu na 3 lata. Była inicjatorką i organizatorką Komitetu Obrony Praworządności im. ks. Jerzego Popiełuszki w Wałbrzychu.

Encyklopedia wiedzy o mieście

W latach 1986-1990 Elżbieta Kwiatkowska-Wyrwisz była zatrudniona w Stacji Krwiodawstwa w Wałbrzychu; od dnia 1 II 1990 została przywrócona do pracy w Wałbrzyskiej Bibliotece Publicznej „Pod Atlantami” w Wałbrzychu, gdzie tworzyła od podstaw Pracownię Regionalną, którą kierowała od jesieni 1993 r. do września 2011 r. Z ogromną pasją i oddaniem zgłębiała wiedzę o regionie, którą dzieliła się przy wielu okazjach. Przeprowadziła niezliczoną ilość lekcji i spotkań w ramach edukacji regionalnej, była inicjatorką wielu przedsięwzięć kulturalnych, autorką programu edukacji regionalnej pt. „Bliżej regionu”, a także „Poranków Poetyckich” (organizowanych w latach 1998 –2012), adresowanych do młodych poetów.

Dbała o zachowanie wspomnień i dziedzictwa kulturowego miasta i regionu, stąd takie jej inicjatywy, jak np. konkurs „Moja rodzina pochodzi z…, czyli wspomnienia i pamiętniki osiedleńców”, które stały się również kanwą do przygotowanych przez wałbrzyski Teatr Dramatyczny szkiców scenicznych zaprezentowanych w formie czytań performatywnych w ramach XIV Dni Dramaturgii. Włączała się również, głównie jako ekspertka, w działania innych instytucji, promujących wiedzę o regionie, m.in.: Miejski Konkurs Wiedzy o Wałbrzychu i Regionie (organizowany przez ponad 20 lat w Gminnym Zespole Szkół nr 2 w Wałbrzychu), czy Powiatowy Konkurs Wiedzy o Regionie (realizowany przez Zespół Szkół Ceramicznych w Szczawnie-Zdroju). Dbała również o promocję i dziedzictwo, które pozostawił po sobie wałbrzyski poeta Marian Jachimowicz.

I kronikarka

Aktywnie włączała się w działania środowisk związanych z działalnością biblioteczną, jak choćby Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich czy Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego. Od stycznia do maja 2014 r. została powołana na stanowisko zastępcy dyrektora wałbrzyskiej biblioteki. Była inicjatorką reaktywacji (po 13 latach) kolejnych tomów „Kroniki Wałbrzyskiej”, którą realizowała już jako emerytowana bibliotekarka, prezeska Fundacji Museion pn. „Nowa Kronika Wałbrzyska”.

Duże umiejętności i predyspozycje pedagogiczne, kreatywność i chęć działania poparte pracowitością, dużym autorytetem moralnym i patriotyzmem lokalnym, czyniły ją osobą ważną nie tylko dla Wałbrzyskiej Biblioteki Publicznej „Pod Atlantami”, ale także dla środowiska, miasta i regionu - czytamy w podsumowaniu uzasadnienia uchwały.

Wałbrzyszanka została odznaczona: medalem Zawsze Solidarni (2005), Krzyżem Wolności i Solidarności (2015), Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2022). Przez lata była mieszkanką dzielnicy Nowe Miasto, zmarła 27 października 2022 roku w naszym mieście, spoczywa na cmentarzu parafialnym przy ul. Przemysłowej.

Przypominamy, że zbierane są wspomnienia:
Wałbrzych: była chodzącą encyklopedią wiedzy o mieście. Jest projekt

O działalności kulturalnej i historycznej Pani Elżbiety pisaliśmy wielokrotnie:

Na krótko przed śmiercią była bardzo szczęśliwa, że udało jej się ukończyć redakcję ósmego tomu Nowej Kroniki Wałbrzyskiej:
Nowa Kronika: udało się, opisali Wielki Wałbrzych i nie tylko

Kilka miesięcy wcześniej opowiadała nam o swojej działalności opozycyjnej i represjach:
Wałbrzych: bezpieka rozpracowywała ją w trzech akcjach...

Wiosną 2021 urządziła zbiórkę publiczną, żeby zdobyć środki na publikację kolejnego tomu Kroniki:
Chcą opisać Wielki Wałbrzych - kronika miasta prosi o pomoc

O odznaczeniach jej i zmarłego dużo wcześniej męża Andrzeja pisaliśmy:
Wałbrzych: Wręczono Krzyże Wolności i Solidarności [ZDJĘCIA]

W styczniu 2017 z tortem świętowała wydanie czwartego tomu Kroniki:
Rarytas dla miłośników wiedzy o Wałbrzychu (ZDJĘCIA)

A w 2016 roku opisywaliśmy starania o pamiątkową tablicę wybitnego poety:
Marian Jachimowicz: pamiątkowa tablica odsłonięta (ZDJĘCIA)

Czytaj też:
Justyna Nawrocka: Wałbrzych - klimaty, lokale, awangarda lat 90-tych