Sobięcin: dawny kościół ewangelicki do rozbiórki? (FOTO)

Do rozbiórki

Jak informuje Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, 8 czerwca Fundacja Jesus Christ Security złożyła wniosek dotyczący "rozbiórki budynku gospodarczego, przy ul. 1 Maja 140, dz nr 106/1, obręb 29 Sobięcin, 58-305 Wałbrzych". Wniosek jest obecnie w trakcie rozpatrywania, inwestor był wezwany 14 czerwca do uzupełnienia braków formalnych, a 5 lipca do uzupełnienia dokumentacji. Wniosek nie wymagał uzgodnień z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Budynek gospodarczy stojący przy ul. 1 Maja 140 to dawna świątynia ewangelicka wybudowana w latach 1913-1914. W latach 60. XX w. kosztem 1 mln 500 tys. zł przebudowano go na siedzibę dyrekcji i magazyny PUPiK „Ruch”, którą oddano do użytku 30 maja 1969 r. Obecnie kościół jest opuszczony od wielu lat i w coraz gorszym stanie technicznym. A figuruje w wykazie zabytków wojewódzkiego konserwatora zabytków, aktualizowanym ostatnio w kwietniu 2022 roku.




Okiem architekta i historyka

Dawny kościół ewangelicki im. Marcina Lutra (Evangelische Luther-Kirche), został wzniesiony w latach 1913-1914, według projektu architekta Otto Roge. Murowany z cegły, tynkowany, halowy, pierwotnie z wieżą i z podcieniem wejściowym. Użytkowany jako świątynia do 1962 r. Następnie przebudowany w 1969 r. (obniżono wieżę do wysokości kalenicy dachu) na magazyn RSW Prasa-Książka-Ruch (później RUCH S.A.). Obecnie nieużytkowany, ulega degradacji.

Organy z tego kościoła (wykonane przez firmę „Schlag und Söhne” ze Świdnicy w 1917 r.) translokowano do ewangelickiego kościoła parafialnego Św. Trójcy w Szczecinie. W 1999 r. organy zostały tam odrestaurowane przez stowarzyszenie VEESO. Przed kościołem istniał skwer z podjazdem, zlikwidowany po 1945 r. podczas przebudowy i poszerzania ul. 1 Maja. Obok stoi kaplica, przebudowana na kotłownię, obecnie w stanie ruiny.



Stan zachowania historycznej substancji i formy: zły, obiekt nieużytkowany, zagrożony. Ściany nośne zawilgocone, zalewane wodami opadowymi, z odspojonym tynkiem i łuszczącą się farbą, widoczne uszkodzenia pokrycia dachu, zdewastowane drzwi i okna, teren zielony wokół kościoła zaniedbany.

Zalecenia konserwatorskie:
― Obiektowi należy nadać nowy program użytkowy.
― Wymagane zagospodarowanie budynku, osuszenie budynku, uzupełnienie tynków i remont elewacji.
― Do zachowania struktura budynku: bryła, forma i pokrycie dachu, elementy wykończenia i detalu, stolarka; docelowo warto rozważyć rekonstrukcję wieży.
― Konieczna rewaloryzacja terenu wokół kościoła i kaplicy.
(źródło: "Wałbrzych - Sobięcin. Wytyczne konserwatorskie do programu rewitalizacji", opr. Krzysztof Czartoryski, Donata Trenkler, Wrocław 2018).




Historia kościoła

Opisał ją Tomasz Nochowicz w publikacji "Warowny Gród Boga – dawny ewangelicki kościół imienia Marcina Lutra na wałbrzyskim Sobięcinie" w piątym tomie "Nowej Kroniki Wałbrzyskiej" (Wałbrzych 2017). Oto kilka faktów:

W marcu 1911 r., niespełna pół roku po poświęceniu kościoła katolickiego, zawiązało się ewangelickie stowarzyszenie kwestujące na rzecz budowy ewangelickiego Domu Bożego w Sobięcinie.

Niebawem Zarząd Gwarectwa Glückhilf-Friedenshoffnung zaproponował pod budowę kościoła parcelę pośrodku wsi na tzw. Fröhlich-Gute, w okolicy renomowanego zajazdu „Glückhilf”. Niestety roboty zostały bardzo szybko wstrzymane, gdyż ze względu na prowadzoną pod ziemią działalność wydobywczą, ekspertyzy górnicze wykluczyły możliwość budowy w tym miejscu tak dużego obiektu. W tej sytuacji, Zarząd Gwarectwa odkupił od Ernsta Marxa kawałek ogrodu, położonego opodal, u zbiegu ulic Gottesbergerstraße (ul. 1 Maja) – głównej arterii tranzytowej wsi, wiodącej z Wałbrzycha do Boguszowa i dalej do Kamiennej Góry oraz Fellhammerstraße (ul. Kosteckiego) – drogi łączącej Sobięcin z Kuźnicami.



Zebrana kwota 137 000 marek wystarczyła, by przystąpić do wznoszenia kościoła. Kamień węgielny pod świątynię położono 18 czerwca 1913 r. Dzień uroczystości wybrany został ze szczególnym pietyzmem i był ważną datą dla miejscowych luteran. Tego dnia, równo 171 lat wcześniej, w 1742 r. położono podwaliny pod pierwszy ewangelicki dom modlitwy (Bethaus) w Wałbrzychu. [...]  W trakcie robót przygotowawczych natrafiono na dwie warstwy pokładów węgla (s. 210). Aktu poświęcenia ostatecznie dokonano 10 listopada 1914 r., w dzień urodzin Marcina Lutra (s. 211).

Zgodnie z  opisem opublikowanym z  okazji poświęcenia w czasopiśmie „Waldenburger Wochenblatt”, kościół został zaprojektowany na około 700 miejsc siedzących, ogółem mógł jednak pomieścić do 1000 osób. Po wojnie systematycznie spadała liczba ewangelickich wiernych i po kolei zamykano kościoły w dzisiejszych dzielnicach naszego miasta, aż pozostał tylko jeden w Śródmieściu. Ostatnie nabożeństwo ewangelickie w kościele Marcina Lutra na Sobięcinie odbyło się 31 maja 1962 r. 



- Po przemianach ustrojowych w Polsce, od 2009 r. wałbrzyska parafia ewangelicko-augsburgska rozpoczęła starania o zwrot dawnego kościoła im. M. Lutra. Po jego odzyskaniu, odsprzedała go w  2014 r. fundacji Jesus Christ Security z  Boguszowa-Gorc, zajmującej się resocjalizacją ludzi bezdomnych i osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Niestety, pomimo deklaracji składanych przez przedstawicieli fundacji, budowla ulega systematycznemu rozkradaniu i  dewastacji. Czy dawny kościół Marcina Lutra podzieli los świątyń ewangelickich, niegdyś stojących na wałbrzyskim Białym Kamieniu czy Szczawienku? W ostatnich latach, w ramach akcji wyburzania tzw. ruder, prowadzonych przez lokalny samorząd, z krajobrazu Wałbrzycha bezpowrotnie znikło kilkadziesiąt budynków. Planowane są kolejne rozbiórki. Miejmy nadzieję, że historia opisanej budowli nie będzie miała aż tak smutnego końca - zakończył swój artykuł Tomasz Nochowicz. Niestety, wygląda na to, że właściciel właśnie taką decyzję podjął. Na razie nie otrzymał zgody i sprawa jest w toku.

Pod tym linkiem całość kroniki wraz z artykułem i archiwalnymi zdjęciami:
https://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/publication/29006/edition/27111/content


O obiekcie pisaliśmy:
Wałbrzych i jego dziesięć niewidzialnych cmentarzy (FOTO)
Sobięcin – trzech ministrów, zabytki i pierwszy na świecie koks (FOTO)

Sobięcin: Katastrofa w Szybach Siostrzanych zabrała 33 życia

Prezydent z mieszkańcami o Sobięcinie

Inna świątynia ewangelicka w złym stanie:
Podgórze: eksploratorzy zwiedzili zamurowany kościół (FILM)

Tu podjęto się ratowania:
To już pewne: Kościelna wieża otworzy się na turystów. Kiedy?

Boguszów-Gorce: Zdążyli z ratunkiem kościoła w ostatniej chwili [FOTO]

Tekst i foto: Magdalena Sakowska