Gaj: pomnik czerwonoarmisty - usunąć, zostawić, czy zmienić?

Głosy polityków i ukraiński happening

Dyskusję rozpoczął były wiceprezydent Wałbrzycha Piotr Sosiński twittem z 25 lutego: Pomnik sowieckiego żołnierza z czerwoną gwiazdą na wałbrzyskim Gaju boli bardziej niż kiedykolwiek. Czym innym uczczenie godności zmarłych podczas II wś, a czym innym afirmacja radzieckiego żołnierza w postaci dużej rzeźby z dala od nekropolii. Głos zabrali również wałbrzyscy członkowie partii Solidarna Polska: Może w końcu czas najwyższy pozbyć się tego sowieckiego wrzoda z naszego miasta?

A potem, 1 marca, rodzaj happeningu wykonał obywatel Ukrainy zamieszkały w naszym mieście, ozdabiając pomnik ukraińską flagą:



4 marca wałbrzyscy radni PiS wystąpili do prezydenta Wałbrzycha, Romana Szełemeja, z wnioskiem o usunięcie z przestrzeni publicznej pomnika żołnierza Armii Czerwonej. Swój e-mali wysłał też radny Jerzy Langer:

Panie Prezydencie,
większość wałbrzyszan, podobnie jak cały demokratyczny Świat jest poruszony barbarzyństwem rosyjskich wojsk, które na rozkaz Putina dokonują ludobójstwa na terenie suwerennej Ukrainy. Starsze pokolenie Polaków dobrze pamiętają "wyzwolenie" Polski przez Armię Czerwoną i konsekwencje tego "wyzwolenia", dlatego zwracamy się do Pana o pilne podjęcie decyzji o usunięciu z wałbrzyskiej przestrzeni publicznej obelisku (pomnika, rzeźby plenerowej?) przedstawiającego czerwonoarmistę i czerwoną gwiazdę. Niech ta decyzja będzie, oprócz pomocy materialnej, wyrazem solidarności z Bohaterskim Narodem Ukrainy stawiającym opór wobec rosyjskiego najeźdźcy. Nasz wniosek (w załączeniu) jest też reakcją na apel Prezesa IPN, dr Karola Nawrockiego o usunięcie z przestrzeni publicznej nazw i symboli upamiętniających komunizm.

w imieniu radnych Klubu PiS w RM Wałbrzycha
Jerzy Langer

Klub Radnych Prawo i Sprawiedliwość Wałbrzych, dn. 04.03.2022 r.
Rada Miejska w Wałbrzychu
Prezydent Miasta Wałbrzycha
Roman Szełemej

Jako radni Rady Miejskiej Wałbrzycha Klubu Prawa i Sprawiedliwości wnioskujemy do władz miasta Wałbrzycha o niezwłoczne usunięcie usytuowanego przy ul. Zacisze pomnika sowieckiego żołnierza a w szczególności czerwonej gwiazdy - symbolu zbrodniczego komunizmu - symbolu, do którego nawiązują także dziś rosyjscy agresorzy podczas haniebnej agresji na Ukrainę.
Usunięcie z przestrzeni publicznej pomnika sowieckiego żołnierza i czerwonej gwiazdy postulowaliśmy od dawna. Jednakże w świetle ostatnich wydarzeń na Ukrainie i postawy Rosji, która otwarcie nawiązuje do ideologii sowieckiej i imperializmu rosyjskiego - dziś usunięcie tego pomnika staje się koniecznością, której żaden przyzwoity człowiek, nie powinien podważać.
Demontaż pomnika sowieckiego żołnierza z czerwoną gwiazdą niech stanie się wyrazem potępienia działań Rosji Putina, która w brutalny sposób dopuszcza się zbrodni wojennych na ludności cywilnej Ukrainy, czym pogwałciła prawo międzynarodowe i na zawsze okryła się hańbą. Niech ten gest będzie jednocześnie wyrazem solidarności z suwerennym narodem ukraińskim, który dzielnie podjął walkę z rosyjskim agresorem.

Radni Klubu Prawo i Sprawiedliwość
w Radzie Miejskiej Wałbrzycha:
Jerzy Langer
Beata Mucha
Anna Adamkiewicz
Renata Wierzbicka
Cezary Kuriata

Na razie nie ma jeszcze odpowiedzi władz miasta.




Propozycje internautów

Głos w sprawie zabrali również mieszkańcy Wałbrzycha i inni użytkownicy internetu: jedni domagali się całkowitego usunięcia pomnika, inni pozostawienia go w spokoju, ale znalazły się też propozycje zmian:

- Zdemontować czerwoną gwiazdę, a pomnik przenieść tam, gdzie są groby poległych. To byli zwykli ludzie.

- Tylko po co usuwać? Zostawić jako miejsce przemyślenia. Pokazać, jak kazali nam takie rzeczy stawiać. Przedstawić jako miejsce propagandy i kto na wojnach ginie.

- Jak się w głosowaniu nie da inaczej, to chociaż kompromis: żołnierz niech sobie stoi, ale czerwona gwiazda w miejscu publicznym - przecież prawo tego zabrania!

- Zostawić, zmienić napis.

- Przenieść to do muzeum lub skansenu, żeby nie raziło w oczy.

- Propozycja, aby przed tym pomnikiem postawić dużą tablicę przypominającą o morderstwach jakich dopuszczała się na Polakach Armia Czerwona - jeśli tak, to można się nad tym zastanowić.

- Zostawić, jako miejsce przemyśleń. Wysłać fotografię Rosjanom. Z zapytaniem: czy dalej marzą, aby ich dzieci, mężowie i ojcowie, tak skończyli ?





Historia, o którą nikt nie prosił, ale jest

Cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej położony w dzielnicy Gaj to jeden z nielicznych w naszym mieście reliktów wojennych. Pochowano tu w sumie 534 żołnierzy sowieckich, ale również jeńców wojennych i osoby cywilne. Obecnie jest tu 237 mogił, w tym 224 indywidualne oraz 13 zbiorowych.

Do lat 90., nekropolia była dobrze utrzymana, następnie padła ofiarą fali dewastacji i popadła w ruinę. Dopiero w nowym milenium znalazł się sposób na renowację i środki na ten cel. W 2012 roku zniszczony cmentarz zobaczył składający w Polsce oficjalną wizytę Aleksander Aleksiejew, ambasador Federacji Rosyjskiej w Polsce. Strona rosyjska przekazała na remont za pośrednictwem wojewody ok. 1,3 mln zł, gmina Wałbrzych wyremontowała nawierzchnię alei prowadzącej do nekropoli. Prace trwały od maja do października 2013 roku, a otwarcie odnowionego cmentarza odbyło się 27 listopada. W uroczystości otwarcia uczestniczyli ambasador oraz konsul generalny Federacji Rosyjskiej w Polsce, a także przedstawiciele wałbrzyskiego oddziału Stowarzyszenia Współpracy Polska – Wschód. Po remoncie bramy wejściowej nie ma już sierpa i młota, pozostały gwiazdy. Gwiazda i napis wrócił też na odnowioną rzeźbę żołnierza strzegącą cmentarną aleję (WAŁBRZYCH: CMENTARZ WOJENNY ARMII RADZIECKIEJ (FOTO)).

- Przy skrzyżowaniu ul. S. Moniuszki i ul. Zacisze prowadzącej w stronę cmentarza znajduje się rzeźba autorstwa Ryszarda Waldemara Zamorskiego (1940-2008), która powstała w 1976 roku w ramach Wałbrzyskiej Galerii Rzeźby Plenerowej. Pomnik o wysokości 240 cm wykonany został z białego betonu (wcześniej w pracowni artysty powstała gliniana rzeźba, z której zdjęto formę, a następnie odlano w niej rzeźbę). Pomnik poddano renowacji przy okazji restaurowania cmentarza w 2013 roku. Przywrócono wówczas usuniętą wiele lat wcześniej gwiazdę i napis „Żołnierzom radzieckim poległym w II wojnie światowej”. W dniu 14 kwietnia 2014 roku nieznani sprawcy zdewastowali pomnik malując go farbą w sprayu, rysując na nim szubienicę i swastykę oraz pisząc hasła będące aluzją do ówczesnej sytuacji politycznej na Ukrainie. Pomnik ponownie wyremontowano - pisze wałbrzyski regionalista Piotr Frąszczak.

Jednak dewastacje na cmentarzu, kradzieże kwiatów i niszczenie zniczy wciąż się zdarzały - między innymi w 2018 roku można było w lokalnej prasie przeczytać, że zdarzają się kradzieże wiązanek kwiatów czy niszczenie zniczy. Później założono tam monitoring.


O historii cmentarza i pomnika pisaliśmy:
WAŁBRZYCH: CMENTARZ WOJENNY ARMII RADZIECKIEJ (FOTO)
WAŁBRZYCH DZIELNICE: GAJ UROCZY, ALE NA UBOCZU (FOTO)


Opr. MS, wsp. Elżbieta Węgrzyn
Foto archiwalne: Elżbieta Węgrzyn