Wałbrzych: czy mieszkają u nas salamandry? Gdzie? (FOTO)

Najdziwniejszy jaszczur w Polsce

Dawna polska (i góralska) nazwa "jaszczur" może być myląca, bo salamandra jest płazem. I to największym (ogoniastym), a zarazem najpiękniejszym płazem naszego regionu. Maj to miesiąc salamander, które właśnie w tym czasie poszukują małych strumyków, żeby wydać tam potomstwo. Salamandra to gatunek pełen sprzeczności i zaskakujących zdolności. Bez wody nie może się rozmnażać, ale kiepsko pływa i łatwo się topi. Młode może wydawać na świat w postaci larw - nawet do 80 naraz - lub składa jaja. Jej ciąża jest... regulowana, trwa 5 miesięcy - albo więcej, jeśli na przykład wiosna jest chłodna. Porusza się niezgrabnie, ale jako larwa jest zawziętym drapieżnikiem, atakującym nawet zwierzęta większe niż ona sama. Nie może się rozmnażać bez wody i uwielbia wilgoć, a ludzie - pewnie przez płomienne cętki - wierzyli, że salamandra rodzi się w ogniu i tam żyje. Prawda jest taka, że salamandry nie znoszą letnich upałów i popadają wtedy w apatię.



- Niektórzy myślą, że salamandra to gad i że wygrzewa się na słońcu, jak jaszczurki, a ona najlepiej czuje się podczas deszczu. Inni, że pływa jak żaba i żyje w potokach, tymczasem ona nie ma nawet błon pławnych i gdyby wpadła do wody, utonęłaby. Dlatego musi bardzo uważać podczas rodzenia larw, żeby nie wejść za głęboko do wody, zwłaszcza do rwącej. Larwy, jak żabie kijanki, świetnie pływają i do przeobrażenia się żyją tylko w wodzie. Mają płetwy i skrzela zewnętrzne - mówi przyrodnik i fotograf Krzysztof Żarkowski.



Salamandry są stosunkowo duże jak na płaza - dorastają nawet do 30 cm długości, są też długowieczne - podobno potrafią w sprzyjających warunkach przeżyć i 24 lata. Najlepiej czują się nocą, dlatego niełatwo je spotkać. W dzień siedzą pod kamieniami, pniami drzew, w szczelinach skalnych lub w wykopanych przez siebie tunelach, długich nawet na 40 cm.


A gdzie mieszkają u nas?

- Salamandra plamista jest zaliczana do gatunków żyjących na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego, ale nigdy jej tam nie spotkałem, choć przez 20 lat mieszkałem na Podzamczu i przyrodę parku znam bardzo dobrze. Gdyby miały tam siedliska, to prawdopodobnie w wąwozie Czyżynki i Poleśnicy, bo bytują w pobliżu płytkich potoków, a woda musi być czysta. Słyszałem, że ktoś widział salamandrę w wąwozie Pełcznicy, słyszałem też o Nowym Mieście, ale to chyba trochę z przymrużeniem oka. Moim zdaniem to mało prawdopodobne i dopóki nie ma twardego dowodu w postaci zdjęcia czy filmu, nie ma potwierdzenia - stwierdza Krzysztof Żarkowski.



Jak podkreśla przyrodnik, salamandry trzymają się tych samych miejsc przez dziesięciolecia, a u nas, w Wałbrzychu i okolicy, wciąż występują na tych samych stanowiskach, które opisywali przed wojną niemieccy badacze i regionaliści. Można je spotkać w potokach na Podgórzu, można - o dziwo - na stokach Borowej, widuje się je w rejonie Łomnicy i Trzech Strug w Górach Kamiennych i w rejonie Lubomina oraz Strugi w Masywie Trójgarbu.

- Występują też w Jedlinie-Zdroju, co roku, kiedy je odwiedzam w tych samych miejscach, one tam są, więc populacja się nie zmienia. Ale nowych stanowisk też nie znalazłem. Salamandry preferują wilgotne zbocza wąwozów, ale słyszałem, że jakiś turysta poszedł na stronę niedaleko szczytu Borowej i natknął się salamandrę. Powoli wędrując rzeczywiście mogłaby dotrzeć stamtąd do płynącej wody. Ona migruje nocami - mówi przyrodnik.



Rzeczywiście, w opracowaniu Przyroda Dolnego Śląska. Kompendium przyrodnicze czytamy: Góry Suche to jedno z większych zagęszczeń stanowisk, m.in. okolice góry Borowa, Kamienna, Dłużyca, Leśniak i Wołowiec, a także miejscowości Rybnica, Łomnica, Trzy Strugi, Sokołowsko. Jednak najwięcej salamander w rejonie Sudetów żyje na Pogórzu Kaczawskim i w Górach Bardzkich.


Nie bierzemy, patrzymy

Pamiętajmy, że salamandra jest gatunkiem chronionym, jej liczebność w Polsce spada z powodu zatrucia środowiska czy regulacji strumieni. Nie wolno jej zatem łapać, broni się zresztą dzięki gruczołom jadowym, które powodują, że młody i niedoświadczony  lis, jenot czy borsuk, jeśli raz weźmie ją do pyska, nie powtórzy tego nigdy więcej. Jad salamandry pachnie wanilią, powoduje podrażnienie śluzówki i skóry, u człowieka może też podrażnić oczy. Właśnie dlatego salamandra, jak biedronka, jest kolorowo ubarwiona, ostrzegając, że lepiej zrezygnować z konsumpcji. Jeśli już o konsumpcji mowa, podstawą jej menu są nagie ślimaki i dżdżownice oraz inne skąposzczety.



Na podstawie obserwacji wyróżniono w Polsce cztery typy ubarwienia salamander: paskowane, plamisto-paskowane, paskowo-plamiste i klasyczne plamiste. Jeśli spotkamy salamandrę, nie pogadamy, bo w przeciwieństwie do żab w ogóle się nie odzywa. Jak wobec tego samiec tokuje? Ano... wykonuje coś w rodzaju tańca przed samicą, a z innym samcem się "boksuje" i próbuje złapać go za kark.

Jeśli zauważmy podczas wędrówki sympatycznego jaszczura ognistego, zróbmy zdjęcie, bo wygląda bardzo widowiskowo, ale pozostawmy w spokoju, także dla swojego bezpieczeństwa.


Czytaj też:
WAŁBRZYCH: PTAKI ROZPACZLIWIE LICZĄ NA NASZĄ POMOC (FOTO)
PODZAMCZE: JEMIOŁUSZKI OPANOWAŁY OGRÓDKI. BĘDZIE ICH WIĘCEJ? (FOTO)
WAŁBRZYCH I JEDLINA: DZIKA NADZIEJA - SKALA POTRZEB OGROMNA (FOTO)
PODZAMCZE: SPĘDZIMY TĘ JESIEŃ Z ZAMIŁOWANIEM DO PTAKÓW (FOTO)