Wałbrzych: szubienica, drewniana klatka, kat, pręgierz, dyby (FOTO)

Za atak na przedstawiciela władzy...

Kilka faktów w tej sprawie przytoczył w 1973 roku na łamach "Koksochemika" dr Alfons Szyperski. Różne były wagi przewinień, za które karano. Lżej traktowano takie występki jak bijatyka, wyzwiska, kradzież, oszustwo. Ale już obraza boska, wiarołomstwo, włamanie, czy zabójstwo – były to sprawy ciężkiego kalibru. W sądownictwie pańskim najczęściej stosowano karę chłosty połączoną zwykle z czasowym zamknięciem o chlebie i wodzie, nieraz z zakutą szyją i rękoma w łańcuchach.

I tak za bijatykę i pijaństwo skazywano na dwie kopy uderzeń (kopa = 60), za większe rozróbki połączone z niszczeniem sprzętu, naczyń – sześć kop. Inne przykłady? Zgodnie z obowiązującymi zasadami piekarz oszukujący na wadze pieczywa musiał zapłacić jednego talara kary. Tyle samo groziło rzeźnikowi, gdy na ladzie nie miał taniego mięsa o każdym czasie. Natomiast piwowar fałszujący piwo (dzisiaj powiedzielibyśmy, że je „chrzci”) narażał się już na 10 talarów. A ktoś, kto ośmielił się zaatakować przedstawiciela władzy lub nie udzielił pomocy napadniętemu, był zakuwany w dyby.




Inne przykłady kar?

W 1673 roku żonaty boguszowianin, który został ojcem nieślubnego dziecka, otrzymał karę sześciu tygodni więzienia w zakuciu i aż 40 talarów grzywny. Był to 20-tygodniowy zarobek górnika więc kara była naprawdę wysoka. Ale to nie wszystko. Skazany, kochanka i jej matka musieli dodatkowo ufundować srebrny kielich dla kościoła. Na koniec dziewczynę wypędzono z miasta, ale znalazła ona schronienie jako prządka w folwarku ksiąskim. Teraz uważajcie, bo będzie ostro. W 1721 roku ścięto boguszowskiego kata za to, że truł bydło sąsiadów!

Za najcięższe przewinienia groziła kara śmierci. Zadawano ją na różne sposoby. Ścięcie głowy dokonywane na winowajcach ksiąskich publicznie w Świebodzicach uznawano za łaskę. Natomiast wieszanie na szubienicy było dla skazanego dodatkową ogromną hańbą. Długo utrzymywał się zwyczaj wystawiania skazańca na pośmiewisko publiczne w drewnianej klatce ustawionej przy pręgierzu na rynku w niedziele i dni targowe. Klatka była obrotowa dla większej uciechy mieszkańców.




A gdzie znajdowały się te osławione miejsca pozbawiania ludzi życia?

Na przykład w Świebodzicach szubienica najpierw stała koło rynku. Później przeniesiono ją na Górę Szubieniczną (Galgenberg). To takie małe wzniesienie (koło MKS Victoria Świebodzice), które dzisiaj mijamy po prawej stronie jadąc drogą krajową nr 35 z Wałbrzycha do Świdnicy. Z kolei w Boguszowie szubienica znajdowała się w pobliżu późniejszej rzeźni. Natomiast w Wałbrzychu na terenie parku im. Sobieskiego znajduje się wzniesienie, dawniej nazywane Galgenberg. Ale z dostępnych źródeł wiemy, że na pewno w 1733 roku szubienicy tam nie było – stała w innym miejscu. Być może w zamierzchłych czasach, gdy Wałbrzych był jeszcze małą osadą, miejsce kaźni znajdowało się na tej właśnie górze, a później je przeniesiono. Tego nie wiemy. Z XVIII-wiecznych planów wynika, że szubienica stała powyżej obecnej ul. 1 Maja, naprzeciw stacji paliw (koło węzła drogowego).

Daniel Wojtucki w publikacji „Publiczne miejsca straceń na Dolnym Śląsku od XV do połowy XIX wieku” przytacza jedną znaną egzekucję w tym miejscu. W dniu 2 marca 1725 roku dokładnie na tym miejscu straceń zginął skazany za morderstwo Gottfried Gäller. Karę wykonano poprzez łamanie kołem od dołu (najpierw łamano kostki skazanego, później stopniowo przenoszono się na coraz wyższe partie ciała). Brrr! Dzisiaj w tym miejscu usypana jest hałda.


Opr. Piotr Frąszczak


FOTO:
Sceny egzekucji przy szubienicy koło Wołowa, rok 1662 (rys. www.polska-org.pl za Leopold-Wenger-Institut und Digitale Bibliothek der BSB)




Tu była katownia:
Śródmieście: spacerem po jego przedwojennych ulicach (FOTO)

O dawnych karach, takich jak kagańce dla pyskatych kobiet, opowiadał nam też niegdyś kat Jurgens z Nysy:
Zamek Grodno: wszystkie barwy średniowiecza (ZDJĘCIA)

Zdjęcia archiwalne z Jarmarku Średniowiecznego na zamku Grodno: Magdalena Sakowska



TE LICZBY PRZERAŻAJĄ

80-100 tysięcy – szacuje się, że tyle łącznie przeprowadzono w Europie procesów osób oskarżonych o czary
40 tysięcy – to szacunkowa liczba wszystkich osób skazanych na śmierć za uprawianie czarów na Starym Kontynencie
Od 1 do kilkunastu tysięcy – tyle osób w Polsce w ciągu 300 lat straciło życie na stosie lub w trakcie samosądów w wyniku oskarżenia o spółkę z szatanem
1511 – tym roku spłonęła żywcem w okolicach Poznania pierwsza polska ofiara polowania na czarownice


Artykuł ukazał się na łamach tygodnika "WieszCo" - pełny numer tygodnika do pobrania w formacie PDF na stronie www.wieszco.pl