| Źródło: polska-org.pl - Schrony, fortyfikacje (Wałbrzych)
Wałbrzych: schrony - świadkowie końca wojny i nie tylko (FOTO)
Regionalistom z portalu polska-org.pl zawdzięczamy ich listę - my skupiliśmy się na tych, których pozostałości wciąż widać, a były i takie, które zasypano w ostatnich dekadach lub co do których wiadomo tylko, że istniały. Są też takie, o których eksploratorzy twierdzą, że istnieją i w nich byli, ale nie ma ich na mapach. Jednak my koncentrujemy się na tych obecnych w historii i pamięci miasta. Większość z nich powstała podczas II wojny światowej.
Na liście znajdują się:
Schron przeciwlotniczy (ul. Monte Cassino / Pionierów)
Obiekt można odnaleźć na dawnym osiedlu Reichssiedlung na Białym Kamieniu. Drugie wejście zlokalizowane jest nieopodal. Brak daty powstania, ale raczej poniemiecki.
Schron przeciwlotniczy (Ratusz).
Zachował się plan schronu z 1944 roku. W latach 90-tych był on otwarty. Zamurowany w 2014 roku.
Sztolnia szkoleniowa "Julia" - Stara Kopalnia.
Sztolnia szkoleniowa "Julia" pełniła także rolę schronu OC (cywilnej obrony terytorialnej kraju). Powstała w latach 1939-1941. Wyrobisko to wykorzystywane było podczas wojny na schron dla robotników kopalni w czasie nalotów. Po 1945r. wyrobisko to przeznaczono na schron cywilnej obrony terytorialnej kraju oraz na szkolenia okresowe górników w aparatach tlenowych w strefie zadymionej. W 1974r. część wyrobiska po stronie wschodniej została zlikwidowana a w tym miejscu postawiono budynek nowej łaźni górniczej. W 1998r. schron skreślony został ze stanu ewidencyjnego i adaptowany na ekspozycję kopalni z podziemnymi wyrobiskami górniczymi wyposażonymi w maszyny i urządzenia do urabiania i transportu węgla. Długość wyrobisk podziemnych wynosi 175 m.
W roku 2014 dotychczasową trasę połączono z dawnym tunelem transportowym kamienia na zwały, tworząc nową podziemną trasę turystyczną (Petroniusz - polska-org.pl). NOC MUZEÓW 2018: STARA KOPALNIA ZAPROSIŁA NA DWIE TRASY (FOTO).
Schron OC (ul. Pocztowa / Ptasia Kopa)
Były schron, którego budowa miała się rozpocząć w 1944 roku, znajduje się przy ul. Pocztowej w Wałbrzychu, u podnóża Ptasiej Kopy. Początkowo (w czasach uzdrowiska Stary Zdrój) była to zwykła piwniczka (Felsenkeller) o nieznanych dzisiaj rozmiarach. W późniejszych latach w piwniczce urządzono magazyn firmy Herbert & Sohn. W czasie II wojny światowej piwniczkę wykorzystano jako początkowy odcinek sztolni, stanowiącej część podziemnego schronu przeciwlotniczego. Do schronu prowadziło sześć wejść ze śluzami przeciwgazowymi. Powierzchnia schronu wynosiła 381 m2. Po wojnie obiekt przejęło wojsko, później obrona cywilna. Obecnie większość wejść do schronu jest niedrożna, a jedyną widoczną pamiątką po nim jest zachowany portal jednego z wejść (dawna piwniczka, opisana na początku) (Petroniusz - polska-org.pl).
Schron OC (dawny PKS)
Budynek biurowca dawnej zajezdni PKS jest powojenny, a zatem schron prawdopodobnie też. Wejście do schronu pod budynkiem zniknęło podczas remontu w roku 2018. Zostało tylko wejście zapasowe, przykryte metalową płytą.
Schron (ul. Internatowa)
Znajduje się w okolicach dawnego internatu na Podgórzu, między skałkami, schron podobno budowany przez Niemców w trakcie II wojny światowej, ale niedokończony, podziemny korytarz ma kilkanaście metrów długości.
Dwa schrony pod stacją Wałbrzych Miasto
Schrony również pochodzą prawdopodobnie z okresu II wojny światowej, a związek mogą mieć nie tyle z dworcem, co z budynkiem obecnej Szkoły Fundacji Gminnej Menadżersko-Księgowej, przed wojną należącym do szkoły ewangelickiej, w czasie wojny przejętym przez wojsko. Wejście do jednego z nich jest tuż obok szkolnego budynku.
Schron (ul. Żelazna - rejon stacji Wałbrzych Główny)
Schron o cechach sztolni, podobno z okresu II wojny światowej, niedokończony.
Schron przeciwlotniczy "Capitol" - podziemna trasa turystyczna (al. Wyzwolenia, II LO)
Jedyny schron wałbrzyski udostępniony do zwiedzania, a nie będący częścią innego obiektu:
Schron wartowniczy znajduje się przy jednym z wjazdów na teren dawnej Huty Szkła Walcowanego przy ul. Wrocławskiej. Na forum "Odkrywcy" można przeczytać, że to "schron przeciwlotniczy dla wartowników", w którym "podczas nalotu wartownik mógł się w nich schronić nie opuszczając praktycznie posterunku, który ochraniał". Schrony były ustawione przy wjeździe na ważny strategicznie teren, gdzie odbywała się jakaś istotna dla toczącej się wojny produkcja (Petroniusz - polska-org.pl).
W czasie II wojny światowej w dawnej hucie szkła przy ul. Wrocławskiej, tak zwanej "Lustrzanki" eksperymentowano z produkcją grubej lustrzanki klejowej do samolotów, odpornej na pociski. A stworzony tu patent posłużył potem do produkcji podwójnych szyb samochodowych: CYKL HISTORIA NIEZNANA - WAŁBRZYSKA "LUSTRZANKA", PIASKOWA GÓRA - SZKLANA POTĘGA (ZDJĘCIA).
Według informacji z roku 1930 na zakłady azotowe w Wałbrzychu (Stickstoffwerke A.G. Waldenburg) wybudowane rok wcześniej składały się: fabryka związków azotowych (Stickstoffwerke) i fabryka kwasu siarkowego (Schwefelsäurefabrik). Po wojnie część obiektów przy ul. Beethovena zaadaptowała koksownia "Bolesław Chrobry" (Petroniusz - polska-org.pl).
Dworzec Wałbrzych Główny
Trzy schrony wartownicze znajdują się również przy torowiskach dworca Wałbrzych Główny, obok nastawni wykonawczych WG1, WG4 i magazynu substancji płynnych.
Schron (sztolnie fabryki IG Farben)
Jako schron miały służyć dwie tajemnicze sztolnie pod Wzgórzem Matyldy, w okolicach szkoły przy ul. Królewieckiej. Ich historię opowiada Piotr Frąszczak: Wbrew niektórym opiniom ten podziemny obiekt nie był drążony w celu umieszczenia w nim fabryki substancji chemicznych. Przeczy temu charakterystyczny układ sztolni oraz zachowana korespondencja firmy A. Hoff z Inspekcją Przemysłową w Świdnicy. Jeńcy wojenni pracujący przy wykuwaniu sztolni byli zakwaterowani w obozie wspomnianej firmy, który znajdował się przy ul. 1 Maja 47 (już nie istnieje). Sztolnie wykuwano w celu urządzenia w nich schronu przeciwlotniczego (Luftschutzstollen) na potrzeby firmy IG Farbenindustrie. Do dzisiaj drożne są dwa wejścia do sztolni. Wyrobiska są w stanie surowym z wyjątkiem jednej ze sztolni, która otrzymała obudowę z bloczków betonowych. Spąg (dolna powierzchnia wyrobiska) niedokończonego schronu pokrywa lepki, czarny osad o zapachu smoły. Zachowane plany z ok. 1944 roku i lat 90. pokazują trochę inny przebieg wykutych chodników niż w rzeczywistości. (Wałbrzych dzielnice: Gaj uroczy, ale na uboczu (część 3))
Ona też miała być schronem:
Wałbrzych: Lisia Sztolnia - tajemnice przeszłości i szansa na przyszłość
Podziemne szpitale i nie tylko:
Wałbrzych i jego szpitale: nadziemne, tajne i podziemne (FOTO)
Wałbrzych jak ser szwajcarski – pod nami podziemne miasto (FOTO)
Wałbrzych: Cmentarz Wojenny Armii Radzieckiej [FOTO]
Wałbrzych: czy mamy jakieś pozostałości końca wojny? (FOTO)
Podgórze: eksploratorzy zwiedzili zamurowany kościół (FILM)
Zamek Książ: tak go zrujnowali i przebudowali hitlerowcy (FOTO)
ZAMEK KSIĄŻ - PRAWDZIWA HISTORIA WOJENNA (KALENDARIUM)
Zamek Książ: historyczna chwila, oglądamy sztolnie! (FOTO, CENNIK)
GDY ZAMEK KSIĄŻ BYŁ NAZISTOWSKIM OBOZEM PRACY
Festiwal Tajemnic: sekrety Książa i kompleksu w Górach Sowich
Czytaj też:
Chcą opisać Wielki Wałbrzych - kronika miasta prosi o pomoc
Opr. Magdalena Sakowska
Foto: JK, Elżbieta Węgrzyn, Magdalena Sakowska
Napisz komentarz
Komentujesz jako: Gość Facebook Zaloguj