Wałbrzych region: to nie jest wielki ananas, tylko zamek piastowski (FOTO)

Adres: ruiny zamku Radosno (niemiecka nazwa Freudenburg, najstarsze formy nazwy: Haus Freudinberg 1350 r., potem Frawdinberg i Freudemberg) znajdują się nad doliną Sokołowca na niewielkim stromym pagórku o wysokości 770 m n.p.m. w rejonie północnego stoku Suchawy (928 m n.p.m.) w Górach Suchych (wschodnia część Gór Kamiennych).




Co było najpierw?

Najstarsza część zamku powstała prawdopodobnie w II poł. XIII wieku. Była to cylindryczna kamienna wieża o średnicy 7,2 m, zbudowana z miejscowego melafiru, otoczona drewniano-ziemnymi umocnieniami. Wejście do wieży znajdowało się na wysokości 4 metrów powyżej poziomu terenu. Obronna wieża usytuowana była w miejscu narażonym na największe niebezpieczeństwo ataku, w najwyższej, południowo-wschodniej części wzgórza. W drugim etapie budowy w XIV wieku na miejscu wcześniejszych drewniano-ziemnych umocnień wzniesiono wokół wieży mury obronne i budynki mieszkalno-gospodarcze, które utworzyły dziedziniec o powierzchni blisko 300 m² (inne źródła podają 500 lub 630). Warownia składała się z położonego na wzgórzu zamku właściwego, zbudowanego na planie prostokąta o wymiarach 17 m na 30 m, z domem mieszkalnym w północnym narożu zamku i wolno stojącą cylindryczną wieżą. Stała ona w najwyższej, południowo-wschodniej części założenia. Obok zamku, w północno-zachodniej części warowni, znajdowała się czworokątna baszta o wymiarach ok. 6 m × 6 m), spięta murem obronnym, w której mieściła się brama wjazdowa. Do zamku od południowej strony przylegało niewielkie prostokątne przedzamcze o wymiarach 14 m na 18 m. Obronność zamku podnosiły wykute w skale fosy o szerokości od 3,5 m do 7 m, których głębokość dochodziła miejscami do 4 m. (Wikipedia).

To rycina Theodora Blätterbauera z 1885 r. (polska-org.pl)




Długa lista właścicieli

Zamek według tradycji wybudował w II połowie XIII w. książę świdnicko-jaworski Bolko I jako jedno z ogniw (razem z Rogowcem i Nowym Dworem) systemu obrony uczęszczanych traktów komunikacyjnych i handlowych biegnących w kierunku Świdnicy, Kamiennej Góry i Krzeszowa oraz czeskiego Broumova. Artur Boguszewicz uważa jednak, że: kres funkcjonowania warowni broumowskiej można łączyć z budową lub modernizacją zamku Radosno, wynikającą z potrzeby zorganizowania nowego ośrodka administracyjno-skarbowego i obronnego królów Czech w tej części ich władztwa (Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010, s. 253)
W latach 1350-1351 zamek należał do Mertyna von Swenkinvelt (von Schwenckfeld). (Jak się wydaje, wymknięcie się Radosna spod kontroli władzy terytorialnej Korony Czeskiej mogło nastąpić w trakcie działań wojennych 1348 r. Wówczas też mógł on zostać przekazany przez Bolka II jego rycerzom. Naprzeciw tej tezie wychodziłby fakt zauważony już przez Mateusza Golińskiego, że odnotowanym w 1350 r. po raz pierwszy właścicielem Radosna był Marcin von Swenkinfeld, należący do rycerskiej rodziny wywodzącej się z podświdnickiej wsi Swenkenfeld (Makowice). [...] Należy też nadmienić, że obsadzenie zamku Radosno przez rycerstwo Bolka II w trakcie wojny 1348 r. nawiązywałoby do praktyki stosowanej przez Piastów fürstenberskich na terenach spornych, czy też ewidentnie wchodzących w skład obcego terytorium. - Boguszewicz, s. 157-8)
Po Mertynie/Marcinie, w 1355 ro­ku zamek na­le­żał do jego spadkobiercy o imieniu Reinsko/Reinscho de Swenkenfelt, znanego z tego, że narobił mnóstwo długów. W latach 1350-1351 suma jego wierzytelności, zabezpieczonych na dobrach lenna zamku Radosno, wynosiła 2280 kop i 6 groszy praskich, z których 600 kop winny był Hansowi Wüstehube, 1200 kop i 6 groszy Ottonowi Haugwitzowi oraz 480 kop Kilianowi młodszemu i Rudigerowi Haugwitzom.
Długi Reinska jedynie częściowo spłacili w 1355 r. jego synowie Reinczko, Hans i Jarosław, odstępując Ottonowi Haugwitzowi jako ekwiwalent 600 kop groszy praskich cztery wsie (Stary Mieroszów, Meziměstí, Nowe Siodło bez lasu i Zdoňov z lasem i sądownictwem). W nie do końca jasnych okolicznościach jeszcze w tym samym roku Bolko II świdnicki zajął zamek Radosno w trakcie szerszej akcji (zbrojnej?) podporządkowania sobie zbuntowanych warowni w okolicach dzisiejszego Wałbrzycha (Boguszewicz - s 253).
Trzem bracion von Schwenk­feld nie­któ­re źród­ła przy­pi­su­ją dzia­łal­ność rau­brit­ter­ską, w kon­sek­wen­cji cze­go wa­row­nia mia­ła być im ode­bra­na przez woj­ska książęce.
Jednak w nieznanych okolicznościach w 1356 r. zamek trafił w ręce króla czeskiego, późniejszego cesarza Karola IV, męża księżnej Anny, bratanicy i dziedziczki księcia Bolka II Małego.
Karol IV odsprzedał Radosno wraz z dobrami Herskowi z Rozdziałowicz za kwo­tę 2300 kóp gro­szy pras­kich. Przy transakcji zastrzeżono prawo pierwokupu zamku dla Bolka II Małego.
Z prawa tego w niedługim czasie Bolko II Mały skorzystał. W 1359 Radosno wróciło do księs­twa świd­nic­kie­go, wcześniej prawdopodobnie w związku z podjętą przez księcia fürstenberskiego akcją odzyskiwania zamków zajętych (bezprawnie?) przez rycerstwo, odnotowane są warownie Žacléř (Schatzlar), Książ, Konradów, Czarny Bór i Radosno, z czego pierwsza i ostatnia warownia znajdowały się na terenie ziem czeskich (Boguszewicz, s. 144).
W latach 1369-1376 burgrabią i właścicielem zamku był biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli (Preczlaus de Pogrella, Precz­law von Po­ga­rell (zm. 1376)), stronnik Luksemburgów, pochodzący z możnego, śląskiego rodu. Otrzymał je jako lenno od księżnej wdowy Agnieszki.
Po jego śmierci Agnieszka w 1374 r. nadała zamek Radosno z osadą targową Mieroszów i przynależnymi wsiami jako lenno dziedziczne Gunczelinowi von Seidlitzowi z Łażan.
W roku 1388 po śmieci ojca dwaj małoletni synowie Gunczel i Mikołaj sprzedali za 600 kop groszy praskich warownię Radosno Henrykowi von Rechenberg i jego synom Mikołajowi, Günterowi, Henrykowi i Klementowi Przy tej transakcji księżna zastrzegła jednak, że zamek i lenno pozostaną w ich rękach do jej śmierci, po czym może je wykupić król Wacław IV również za 600 kop grzywien (Boguszewicz, s. 254). Henryk pla­no­wał roz­bu­do­wę zam­ku, a być mo­że na­wet do­ko­nał jej re­a­li­za­cji, o czym świad­czą za­pi­sy gwa­ran­tu­ją­ce przez księżną Agniesz­kę zwrot po­nie­sio­nych kosz­tów, bę­dą­ce za­pew­ne wy­ni­kiem szcze­gól­nych za­sług tej ro­dzi­ny o­raz tros­ki księż­nej o stan wa­row­ni księstwa (zamkipolskie.com).
Zamek był modernizowany z inicjatywy księżnej Agnieszki świdnickiej po 1388 r. 
W tych latach warownia jest już wymieniana razem z Mieroszowem: die fest Frewdenberg genant mit dem burgelehen, daz zu derselbin festen gehorit, mit dem market Fredeland gelegin bey derselbin festen 20.05.1388 r. (Boguszewicz, s. 252).
Jak w przypadku innych zamków na tym terenie, tak i ten po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 dostał się Czechom. Pod­czas wojen husyckich był oble­ga­ny co naj­mniej dwu­krot­nie (1427, 1434), lecz nie wia­do­mo, czy ata­ku­ją­cym uda­ło się go zdo­być.
Według niektórych źródeł zamek w r. 1426 został zdobyty przez oddziały husytów, którzy przez jakiś czas mieli tam swoją siedzibę.
Pewne jest natomiast, że w 1443 r. zamek Radosno, jako siedziba rabusiów, zostało zniszczone przez mieszczan wrocławskich, wspieranych przez księcia opawsko-ziębickiego.
W roku 1466 zamek otrzymali i częściowo odbudowali bracia Hans i Mikołaj von Schellendorf. Niestety kon­ty­nu­o­wa­li "tra­dy­cje" rau­brit­ter­skie po­przed­nich właścicieli.
W 1483 roku zamek przejęły wojska Macieja Korwina.
Radosno miało też należeć do rycerza-rabusia nazwiskiem von Pannewitz w końcu XIV w.
Os­ta­tecz­nie w ro­ku 1497 z roz­ka­zu kró­la czes­kie­go Wła­dy­sła­wa Ja­giel­loń­czy­ka (zm. 1516) sta­ros­ta wrocławski Georg von Stein (zm. 1497) na­je­chał wa­row­nię, zdo­był ją, po czym na­ka­zał roz­biór­kę zam­ko­wych mu­rów. Od­tąd Ra­dos­no po­zo­sta­je w ru­i­nie.

Do warowni należało lenno, w skład którego wchodziło miasteczko Mieroszów i dwanaście wsi (Unisław Śl., Golińsk, Vernéřovice, Różana, Zdoňov, Fredelandisdorf [część Mieroszowa?], Łączna, Dobromyśl, Meziměstí, Kowalowa, Sokołowsko i Nowe Siodło), wzmiankowano je w 1350 i 1355 roku.

To pocztówka z lat 1900-1910 (polska-org.pl)




Dziś

Do czasów nam współczesnych zachowały się jedynie resztki potężnej cylindrycznej wieży, o grubości murów ponad 3,5 m i średnicy ok. 7 m. Na wysokości 4 metrów nad ziemią znajduje się wejście, co wskazuje na to, że wchodziło się do niej po drabinie lub drewnianych schodach. Wnętrze dolnej kondygnacji o średnicy ok. 2 m przykryte zostało sklepieniem. Nad nim znajdowało się pomieszczenie, którego przestrzeń powiększono kosztem grubości muru.



Dzisiejsza pozostałość wieży liczy około 12 metrów, a różowy kolor sprawiający, że przypomina nieco ogromny ananas, zawdzięcza materiałowi budowlanemu, którym był okoliczny melafir. Zachowały się też relikty kamiennych murów otaczających warownię. Widoczny jest również zarys szerokich rowów, wykutych w poprzek wzgórza. Prowadzone w połowie lat 90-tych badania archeologiczne (badania prowadzone były przez studentów Archeologii Katedry Krakowskiej) odsłoniły fragmenty zabudowy znajdującej się na środku dziedzińca. Podczas badań odnalazła się ceramika naczyniowa, przedmioty żelazne, kości zwierzęce.




Jak dojść?

Aby zobaczyć zamek, warto wyruszyć z okolic schroniska Andrzejówka, zielonym a następnie żółtym szlakiem w kierunku Sokołowska - 1 km (ok. 25 min.), lub od Sokołowska żółtym szlakiem - ok 2,2km (ok. 50 min.). Podejście od Andrzejówki jest łatwe i nie wymagające wysiłku, do tego bardzo malownicze z widokiem na Suchawę, natomiast od Sokołowska początkowo łagodne, przez dolinę Sokołowca – kończy się wymagającym stromym podejściem pod wzgórze, na którym stoi sam zamek.




Pozostałe osiem warowni piastowskich:

Książ
KSIĄŻ: ŚREDNIOWIECZNA TWIERDZA PIASTÓW ŚWIDNICKO-JAWORSKICH

Świebodziec (Stary Książ)
ŚWIEBODZIEC – VRIBURG – VORSTINBURG: NIEZNANY WAŁBRZYSKI ZAMEK

Cisy
ZAMEK CISY – REZYDENCJA WŁADCZYNI CAŁEGO REGIONU?

Grodno
ZAMEK GRODNO - 700 LAT HISTORII I TAJEMNIC

Nowy Dwór
ZAMEK NOWY DWÓR: OSTRZEŻENIE DLA POSZUKIWACZY SKARBÓW (ZDJĘCIA)

Rogowiec
ROGOWIEC: NAJWYŻEJ POŁOŻONY ZAMEK W POLSCE (FOTO)

Konradów (Ptasi Śpiew)
ZAMEK WOJACZÓW, KONRADÓW ALBO PTASI ŚPIEW (FOTO)

Lubno
Czarny Bór: ruiny zamku Lubno z niesamowitym klimatem (FOTO)


Ważne miejsca blisko zamku Radosno:
Schronisko Andrzejówka: taki spacer po łąkach tylko tutaj (FOTO)

Suchawa – świat z trachitowej góry (ZDJĘCIA)

Księżna Daisy: projekt Heidelberg - dzika górska rezydencja (ZDJĘCIA)

Sokołowsko: jego tajemnicze budowle w lasach i na górach (FOTO)

Sokołowsko: jak Humboldt uratował jego historię? (ARCHIWALNE ZDJĘCIA)

Sokołowsko: dawny cmentarz u podnóża Bukowca (FOTO)