Wałbrzych: ile mamy schronów i gdzie? (FOTO)

W wielu publikacjach prasowych można znaleźć informacje, że schrony w Szwecji zapewniają miejsca dla około 85% populacji, w Szwajcarii – dla 80% a w Finlandii – 70%. Na drugim biegunie jest np. Austria (30%) i Niemcy (tylko 3%).
Jak na tym tle wypada Polska? Według ostatnich dostępnych danych (z 2017 roku) w naszym kraju jest prawie 40 tys. budowli o funkcjach ochronnych, o pojemności 2,84% ludności. Mowa tu nie tylko o typowych schronach z prawdziwego zdarzenia, ale również o szczelinach przeciwlotniczych czy różnego rodzaju ukryciach (np. przystosowane piwnice, garaże podziemne, które ochronią przed kulami i odłamkami, ale już nie przed bombardowaniem). Wiele z tych prawdziwych schronów istnieje fizycznie, jako budowle, ale brakuje w nich np. sprawnych filtrów powietrza, albo są nieszczelne, albo bez niezbędnego wyposażenia.

W naszym mieście też istniało kilka schronów, z których dwa opisaliśmy w numerze "WieszCo" z 7 grudnia zeszłego 2021 r. podczas przedstawiania tajemnic wałbrzyskiego Ratusza (Wałbrzych: Ratusz, jego podziemia i inne tajemnice (FOTO)). Zróbmy szybki przegląd pozostałych, chociaż w większości schronami są już tylko z nazwy.



W czasie II wojny światowej w Wałbrzychu rozpoczęto budowę kilku z nich. Choćby przy al. Wyzwolenia (wejście za II LO). To chyba najbardziej znany schron, bo w 2010 roku urządzono w nim salę wystawienniczą. Według dostępnych planów miał być największą tego typu budowlą w Wałbrzychu, ale zrealizowano go tylko w części.



Przy ul. Pocztowej w czasach, gdy Stary Zdrój był uzdrowiskiem, była to zwykła piwniczka (Felsenkeller), później urządzono w niej magazyn firmy Herbert & Sohn. W czasie wojny piwniczkę wykorzystywano jako początkowy odcinek sztolni podziemnego schronu przeciwlotniczego. Było aż sześć wejść ze śluzami przeciwgazowymi. Powierzchnia schronu wynosiła 381 m. kw. Po wojnie obiekt przejęło wojsko, później obrona cywilna. Obecnie większość wejść do schronu jest niedrożna, a widoczną pamiątką po nim jest zachowany portal (dawna wspomniana piwniczka).

Powyżej serpentyny przy ul. Piłsudskiego (jadąc z pl. Tuwima w stronę Nowego Miasta po prawej stronie) znajdują się zabudowania dawnego szybu górniczego Hermann. W trakcie wojny przy szybie rozpoczęto budowę schronu, a jedna z pamiątek po nim widoczna do dziś to zamurowane wejście w murze oporowym (naprzeciw wejścia do Parku Sobieskiego). Plany zrealizowano częściowo (nie zbudowano wszystkich zaplanowanych korytarzy) – powstały murowane ściany, stropy, zalążek toalet.



Przy ul. Królewieckiej – budowany w latach 40. przez jeńców wojennych. Wyrobiska są w stanie surowym (z wyjątkiem jednej sztolni, która jest obudowana bloczkami betonowymi), część chodników jest zawalona. Dno wyrobiska (tzw. spąg) pokrywa czarny, lepki osad o ropopochodnym zapachu. Nieprzyjemne miejsce. Przy Szybach Siostrzanych – wybudowany po 1943 roku, obok obozu dla pracowników przymusowych (po wojnie działała w nim pieczarkarnia).



Na deser schron przy obecnej Starej Kopalni. Pochodzi z końca lat 30. Miał chronić pracowników kopalni w czasie nalotów. Po 1945 roku wyrobisko to przeznaczono na schron cywilnej obrony terytorialnej kraju oraz na szkolenia okresowe górników w aparatach tlenowych w strefie zadymionej. W 1974 roku część wyrobiska po stronie wschodniej została zlikwidowana, a w tym miejscu postawiono budynek nowej łaźni górniczej. W 1998 roku schron skreślono ze stanu ewidencyjnego i adaptowano na ekspozycję kopalni z podziemnymi wyrobiskami górniczymi wyposażonymi w maszyny i urządzenia do urabiania i transportu węgla. Przed ośmioma laty dotychczasową trasę połączono z dawnym tunelem transportowym kamienia na zwały, tworząc nową podziemną trasę turystyczną.



Po wojnie wiele schronów obrony cywilnej powstawało na terenie zakładów pracy i w innych ważnych miejscach, np. w Wamagu, w szpitalu na Gaju, pod Dworcem Głównym, przy ul. Beethovena (w dawnym przemysłowym sercu miasta), pod biurowcem PKS.



Wymienione schrony nie wyczerpują oczywiście tematu, ale są najbardziej znane i charakterystyczne. W mieście, dawnych schronów jest dużo więcej, część z nich „odkrył” i zaprezentował Rafał Romanik na swoim blogu „Wyprawy Leona”, do którego odsyłamy zainteresowanych.


Opr. Piotr Frąszczak
Foto archiwalne: Piotr Frąszczak
Zdjęcia współczesne: Magdalena Sakowska, Elżbieta Węgrzyn


FOTO:

Schron za II LO w Wałbrzychu (rok 2010)



Filtr powietrza w schronie na Gaju (rok 2011)




Nasza współczesna fotogaleria wałbrzyskich schronów:
Wałbrzych: schrony - świadkowie końca wojny i nie tylko (FOTO)


O schronach także:
Książ, Stary Książ: gdzie były schrony, czemu je wysadzono? (FOTO)

WAŁBRZYCH: MIESZKANIE ZE SCHRONEM I INNE OSOBLIWOŚCI (FOTO)
Wałbrzych: Unikat - pancerny zabytkowy skarbiec! [FOTO]
Wałbrzych: Historia pewnych zamurowanych drzwi [FOTO]
Sztolnie Capitol: Wałbrzyskie podziemia pod Parkową Górą [ZDJĘCIA]

Zamek Książ: historyczna chwila, oglądamy sztolnie! (FOTO)

Wałbrzych i jego szpitale: nadziemne, tajne i podziemne (FOTO)
Wałbrzych jak ser szwajcarski – pod nami podziemne miasto (FOTO)

Artykuł ukazał się na łamach tygodnika "WieszCo" - pełny numer tygodnika do pobrania w formacie PDF na stronie www.wieszco.pl