Wałbrzych: dawna porcelana jak Bursztynowa Komnata (FOTO)

Ohme urodzony w 1841 roku niedaleko Lipska ukończył szkołę handlową, zaś z porcelaną – i regionem wałbrzyskim – związał się dzięki małżeństwu z Anną Richter. Anna (z domu Dimter) została wychowana przez swoją ciotkę, Theresię Krister, żonę Carla Kristera, właściciela pierwszej w Wałbrzychu fabryki porcelany i to właśnie najprawdopodobniej dzięki funduszom ze spadku po Kristerze, jakie przypadły w udziale Annie, jej mężowi udało się rozpocząć w 1881 roku budowę własnej fabryki. Nie bez znaczenia był też fakt, że zmarły pierwszy mąż Anny, August Richter, był właścicielem zakładów gazowniczych, które Anna po jego śmierci przejęła i którymi z powodzeniem zarządzała. Prowadzenie firmy gazowniczej miało niebagatelny wpływ na funkcjonowanie fabryki porcelany, ponieważ pozwalało na zasilanie tym surowcem wielkich pieców ceramicznych.

Prawą ręką założyciela był młody inżynier Ernst Maria Bauer, który zajął się wyposażeniem i uruchomieniem zakładu. On z kolei – w przeciwieństwie do Ohmego – jako syn dyrektora fabryki porcelany Carla Tielscha w Altwasser (Stary Zdrój) z przemysłem ceramicznym miał kontakt od dziecka. Jak sam wspominał: „moją kołyskę otaczał dym z szesnastu pieców do wypału porcelany, […] dorastałem między węglem a skorupami potłuczonej porcelany”. Po zdaniu matury we Wrocławiu studiował inżynierię na Królewskiej Akademii Rzemiosła w Berlinie, a następnie rozpoczął swoją karierę jako ceramik w fabrykach porcelany w Selb w Bawarii, w Zagłębiu Ruhry, w Paryżu w siedzibie manufaktury w Sèvres oraz w Scheibe w Turyngii, gdzie pracował aż do otrzymania od Hermanna Ohmego propozycji objęcia stanowiska dyrektora technicznego w jego fabryce.

Ernst Maria Bauer był nie tylko sprawnym organizatorem, ale także wynalazcą i autorem wielu nowatorskich rozwiązań w produkcji porcelany, w tym zasilanego gazem pieca kanałowego (zwanego też tunelowym) do wypału porcelany, kamionki, majoliki i szkła, na który uzyskał patent w czerwcu 1894 roku. W piecu tego typu wyroby były transportowane na specjalnych wózkach przez wszystkie jego części – od podgrzania, przez wypał, aż do schładzania. System pieca tunelowego został wprowadzony – po raz pierwszy w historii niemieckiego przemysłu ceramicznego – w 1906 roku w fabryce C. Tielscha i używany jest powszechnie do dzisiaj. W uznaniu tych dokonań Hermann Ohme w 1894 roku uczynił Ernsta Marię Bauera współwłaścicielem fabryki w ramach jawnej spółki handlowej, a nieco później Związek Niemieckich Fabryk Naczyń Porcelanowych G.m.b.H. w Berlinie nadał mu dożywotni tytuł honorowego członka rady nadzorczej.

Otwarta w 1882 fabryka Hermanna Ohmego mieściła się w niewielkiej podwałbrzyskiej miejscowości Sorgau, włączonej później w granice administracyjne Szczawienka (Nieder-Salzbrunn) pod adresem Waldenburger Strasse 10. Głównym powodem takiej, a nie innej lokalizacji było bezpośrednie sąsiedztwo dworca kolejowego na trasie linii łączącej Wrocław z Wałbrzychem – i dalej z Jelenią Górą, co znacząco ułatwiało transport surowców oraz gotowych wyrobów.

Fabryka, która rozpoczęła produkcję z dwoma piecami do wypału porcelany rozrastała się bardzo szybko i już po czterech latach swojego istnienia zatrudniała 250 pracowników, zaś po kolejnych pięciu – 326, w tym 126 kobiet. Firma oferowała serwisy kawowe, herbaciane, śniadaniowe, stołowe oraz porcelanę sanitarną w niemieckich, angielskich i francuskich fasonach, a także drobniejszy asortyment, taki jak wazony, akcesoria dla palaczy, świeczniki itp. Wyróżniały się one niezwykle wysoką jakością – specjalnością Ohmego była produkcja szczególnie cienkich naczyń – oraz stojącym na wysokim poziomie wzornictwem, za które odpowiadali pracujący dla firmy znani artyści. W 1891 roku fabryka zdobyła po raz pierwszy międzynarodowe uznanie uzyskując w Londynie dyplom honorowy I klasy, a w 1904 roku – złoty medal na wystawie we Wrocławiu oraz złoty medal na wystawie światowej w St. Louis. Kiedy w 1907 roku Związek Niemieckich Fabryk Naczyń Porcelanowych wprowadził klasyfikację fabryk według jakości i cen, Ohme znalazł się w elitarnym gronie ośmiu producentów zaliczonych do najwyższej III klasy.

Hermann Ohme przed 1904 rokiem przeprowadził się do Drezna. Będąc dalej współwłaścicielem założonej przez siebie fabryki, pozostawił bezpośrednie nią kierowanie wspomnianemu już Ernstowi Marii Bauerowi oraz swojemu synowi Hermannowi Alfredowi, który choć początkowo studiował języki klasyczne w Genewie, za namową ojca jednak podjął studia na wydziale chemii na uniwersytecie w Berlinie (studiował też medycynę i chemię na uniwersytetach w Dreźnie i Wrocławiu), zaś praktykę zdobywał w kilku fabrykach porcelany w Anglii.

Po śmierci założyciela w dniu 28 października 1921 roku (Hermann Ohme zmarł w wieku 80 lat i został pochowany na cmentarzu św. Jana w Dreźnie) fabryka przeszła szereg zmian własnościowych walcząc jednocześnie z ekonomicznymi następstwami I wojny światowej. Nie zapomniano także o pracownikach – aby polepszyć ich sytuację, zakład utworzył w Nieder-Salzbrunn spółdzielnię mieszkaniową, a oprócz tego oddał do dyspozycji zatrudnionych robotników i urzędników należące do firmy mieszkania. Stworzono także dom dla dziewcząt, w którym zamieszkać mogły zamiejscowe niezamężne i owdowiałe robotnice. Pracownikom oddano również do użytku siedem mórg (ok. 17500 m. kw.) ziemi uprawnej.

W połowie lat 20. XX w. fabryka odzyskała oddech po wojennych i powojennych perypetiach. W zakładzie działało osiem pieców, z czego jeden służył do wypału niezwykle popularnej porcelany kobaltowej. Fabryka posiadała malarnię, drukarnię oraz nowoczesną pracownię aerografii i zatrudniała w tym czasie od 350 do 400 robotników. Produkowano przede wszystkim zastawy stołowe, serwisy do kawy i herbaty, filiżanki do mokki oraz filiżanki kolekcjonerskie, naczynia na owoce z najrozmaitszymi dekoracjami, wazony, miski i puszki.

We współpracy ze znaną fabryką tekstyliów Websky, Hartmann & Wiesen A.G. z miejscowości Wüstewaltersdorf (Walim), fabryka Ohme oferowała do nabycia wraz ze swoimi wyrobami pasujące do nich obrusy. Nowy salon sprzedaży na hali spacerowej w pobliskim kurorcie Bad Salzbrunn (Szczawno-Zdrój) miał ożywić lokalną sprzedaż oraz spopularyzować wyroby fabryki wśród bogatej klienteli. Poprzez poszerzenie sieci przedstawicieli próbowano z kolei zdobyć nowe rynki dla eksportu. Oprócz sklepów w Londynie powstały kolejne w Amsterdamie, Barcelonie, Mediolanie, Oslo, Sztokholmie i Rio de Janeiro. Głównym odbiorcą porcelany były jednak Stany Zjednoczone i to właśnie miało już wkrótce przesądzić o losie fabryki. W 1929 roku podczas Wielkiego Kryzysu, z powodu problemów ze zbytem towarów w USA fabryka musiała zwolnić 200 pracowników. Nie poprawiło to jednak sytuacji, dlatego rok później ogłoszono upadłość i po 50 latach zaprzestano produkcji. Dzieło Hermanna Ohmego padło ofiarą światowego kryzysu gospodarczego. Fasony Ohmego przejęła fabryka porcelany August Schweig G.m.b.H. z miejscowości Weißwasser (Biała Woda, Górne Łużyce) i sprzedawała je w uwspółcześnionych dekoracjach.

Na podst.: Schmidt-Stein G., Schlesisches Porzellan vor 1945, Würzburg 2007 i Stein E. (red.), Monographien deutscher Städte, Bd. XVI Waldenburg in Schlesien, Berlin 1926, tłum. i opr. J. Drejer


FOTO

Widok zabudowań fabryki H. Ohme w Nieder-Salzbrunn w latach 20. XX wieku / Stein E. (red.), Monographien deutscher Städte, Bd. XVI Waldenburg in Schlesien, Berlin 1926



Reklamowy wazonik z nazwą fabryki, datą założenia (1882) oraz sygnaturą, którą – z niewielkimi modyfikacjami – oznaczano wyroby przez cały okres produkcji / Muzeum Porcelany w Wałbrzychu



Hermann Ohme (1841-1921) z przemysłem ceramicznym związał się dzięki swojej żonie Annie, dziedziczce porcelanowego imperium C. Kristera / Schmidt-Stein G., Schlesisches Porzellan vor 1945, Würzburg 2007



Ernst Maria Bauer (1853-1937) jako syn dyrektora fabryki C. Tielscha w Altwasser dorastał „między węglem a skorupami potłuczonej porcelany”. Był nie tylko prawą ręką H. Ohmego i współwłaścicielem jego fabryki, ale przede wszystkim genialnym inżynierem i wynalazcą / Schmidt-Stein G., Schlesisches Porzellan vor 1945, Würzburg 2007



Reklamy fabryki H. Ohme z lat 1919-20 / Schmidt-Stein G., Schlesisches Porzellan vor 1945, Würzburg 2007



Zdjęcie główne ul. Wrocławskiej z fabryką porcelany Ohmego z roku 1926 - polska-org.pl (maras)




Historia wałbrzyskiej porcelany na naszym portalu:

Porcelana "Książ" odcinki 1, 2, 3 i 4
WAŁBRZYCH PORCELANA KSIĄŻ: HISTORIA OSTATECZNEGO KOŃCA (FOTO)
PORCELANA KSIĄŻ: JAKIE BYŁY PRZYCZYNY UPADKU? (ARCHIWALNE ZDJĘCIA)
WAŁBRZYCH: JAK GIGANT CHYLIŁ SIĘ KU UPADKOWI (ARCHIWALNE ZDJĘCIA)
WAŁBRZYCH: KSIĄŻ ZNACZY FABRYKA PORCELANY (ARCHIWALNE ZDJĘCIA)

Czytaj też:
WAŁBRZYCH, REGION: JAK FABRYKANT PORCELANY WYGRYZŁ KONKURENCJĘ?
PORCELANA KSIĄŻ - JEJ WZLOT TRWAŁ DWA LATA
WAŁBRZYCH: O NASZYM MIEŚCIE W KSIĄŻCE O POLSKIEJ PORCELANIE
RUINY WAŁBRZYSKICH FABRYK PORCELANY I WYSTAWA W KRAKOWIE
WAŁBRZYCH: NA UL. UCZNIOWSKIEJ ZATRZĘSŁA SIĘ ZIEMIA (FOTO)

Porcelana "Wałbrzych":
PORCELANA WAŁBRZYCH - CO POZOSTAŁO PO WYBURZENIU?
WYBURZANIE BYŁEJ FABRYKI PORCELANY WAŁBRZYCH (ZDJĘCIA)
PORCELANA WAŁBRZYCH - JEDNO MORZE GRUZÓW (FOTO)

Porcelana "Krzysztof":
PORCELANA "KRZYSZTOF" WAŁBRZYCH - NIESPODZIANKA DLA WIELBICIELI
PORCELANA "KRZYSZTOF": PORANNY POŻAR W ZAKŁADZIE
WAŁBRZYCH: PORCELANA "KRZYSZTOF" W SIECI BIEDRONKA
Wałbrzych: Porcelana Krzysztof polskim ambasadorem w Kopenhadze
Stworzone w Wałbrzychu, prezentowane na London Design Festival 2017
WAŁBRZYCH: CZTERY POŻARY PORCELANY WAŁBRZYCH
Hotel Sudety i Porcelana Wałbrzych - co dalej z nimi?
RUINY PORCELANY WAŁBRZYCH - DLA MIASTA KŁOPOT I KOSZTY?
Ruiny Porcelany Wałbrzych: Akcja poszukiwawcza zakończona [FOTO]
Groźny wypadek w ruinach fabryki porcelany
Ogień w Porcelanie Wałbrzych

Wałbrzych: dwie premiery, wystawa i zbiórka porcelany


Artykuł ukazał się na łamach tygodnika "WieszCo" - pełny numer tygodnika do pobrania w formacie pdf na stronie www.wieszco.pl