Jak burmistrz Świebodzic zrobił awanturę o Książ

Dziś jest dla nas zupełnie naturalne, że zamek Książ ze Stadem i swoim otoczeniem należy administracyjnie do Wałbrzycha. Nie zawsze jednak tak było i, jak to odkrył historyk, profesor Romuald Łuczyński, pierwsza powojenna dyskusja o to, gdzie Książ tak naprawdę stoi, miała dość dramatyczny przebieg.

Poszukując materiałów, dotyczących dziejów jednego z najpiękniejszych polskich zamków, naukowiec natknął się wśród archiwalnych dokumentów na pismo z 5 lipca 1945 roku. Ilustruje ono... awanturę, jaką na zamku Książ zrobił jakoby ówczesny burmistrz Świebodzic, protestując przeciw poczynaniom wałbrzyskiej administracji w zamku, który przecież od wieków należy do Świebodzic właśnie. Burmistrz szaleje po zamku i niszczy wszystkie świeżo zamontowane tablice z nazwą.

Dziś trudno określić, czy opisany w tekście osobnik rzeczywiście był na mocy jakichś zarządzeń uznany za burmistrza Świebodzic, czy był samozwańcem, a może po prostu mistyfikacją wojsk sowieckich - ktoś mógł uznać, że spór na temat przynależności administracyjnej Książa będzie bardzo na rękę stacjonującej na nim armii obcego było nie było kraju. Niemiecki stróż zamku wyraźnie wiąże obecność "burmistrza" i oficerów Armii Czerwonej z próbami plądrowania rezydencji książąt von Pless.

Co ciekawe, uzasadnienie historyczne "burmistrza" jest jak najbardziej słuszne - Książ nigdy do Wałbrzycha nie należał, było odwrotnie, natomiast gdyby go chciano do niego przyłączyć, to po drodze były jeszcze Sorgau/Nieder Salzbrunn czyli Szczawienko, Sandberg czyli Piaskowa Góra i Altwasser, czyli Stary Zdrój.



Co było dalej? Wielki zamek uzyskał na pewien czas niezawisłość i jako nikomu niepotrzebna ruina stał na terenie wsi o nazwie Książ lub Książno (taką nazwę pamiętają okoliczni mieszkańcy, pojawiającą na drogowskazach czy pocztówkach jeszcze w latach 70-tych). Do dziś, jak zwrócił na to uwagę profesor Łuczyński, mówimy "książański", choć przymiotnik od słowa "Książ" powinien poprawnie brzmieć "ksiąski". W 1973 roku wieś Książ została ostatecznie włączona w granice miasta Wałbrzycha. Szczawienko już do niego należało, od stycznia 1951 roku.

Dawne nazwy zamku to: w 1209 r. - Fürstenberg, w 1366 r. - Fürstenstein, w 1515 - Fürstenstajn, w 1844 r. - Książęcy Głaz oraz Książęca Skała, w 1945 r. - Książno jak i Księżno, od 1947 - Książ.

Opr. MS
Foto: Magdalena Sakowska