11.05.2020 20:28 | Źródło: Biblioteka pod Atlantami

75 lat Biblioteki pod Atlantami: Skąd 14 legendarnych książek?

W grudniu 2020 wałbrzyska biblioteka publiczna świętuje 75-lecie swojego istnienia, z tej okazji warto przypomnieć jej początki i historię. Prezentowany przez Bibliotekę pod Atlantami cykl historyczny przybliża ciekawostki z życia w oczekiwaniu na grudniowe uroczystości rocznicowe. Wiedzieliście, jak wałbrzyska biblioteka zdobyła swoje pierwsze zbiory?

Nim powstała pierwsza biblioteka

28 maja 1945 roku oficjalnie władzę w Wałbrzychu przejęła polska administracja (pisaliśmy o kulisach tego wydarzenia - Święto Wałbrzycha 2018: Pierwsze Święto Miasta [FOTO] ), a fakt ten upamiętnia tablica umieszczona na parterze wałbrzyskiego Ratusza.

Dwa tygodnie później, 12 czerwca 1945 powstał w mieście Wydział Kultury i Sztuki, który kształtował organizacyjne podstawy życia kulturalnego w Wałbrzychu.

Lato 1945 było początkiem polskich instytucji kulturalnych. Powstały gazety, które wydały swoje pierwsze wydania, chodzi o takie tytuły jak "Tygodnik Polski", "Wałbrzyska Trybuna Dolnośląska", "Wałbrzyskie Słowo Polskie". Pracę rozpoczęły świetlice, kina, a także Biuro Projektów, pierwsza sala wystawiennicza, Konserwatorium Muzyczne, a także Teatr Lalek i pierwsza scena teatralna.

Legenda o 14 książkach

W mieście nie było polskiej biblioteki, bo nie było polskich książek. Pojawił się jednak pomysł, jak je pozyskać. Pomysłodawczynią tej odezwy był dobry duch początków wałbrzyskiej biblioteki - szefowa Wydziału Kultury i Sztuki - Fryderyka Liberman - Cohensius.

- Na murach wałbrzyskich budynków pojawiła się taka odezwa (niestety nie zachował się jej oryginał, a tylko odpis w Archiwum Państwowym). Wtedy zapowiadała ona powstanie "polskiej biblioteki, która dostarczyłaby wiedzy, rozrywki i wytchnienia masom tutejszych siedleńców" - wyjaśnia Arkadiusz Łapka z Biblioteki pod Atlantami. W odezwie tej apelowano do mieszkańców miasta polskiego pochodzenia, by podczas wyjazdów do "Centralnej Polski" zakupowali tam polskie książki i darowali je rodzącej się wałbrzyskiej bibliotece.

- Z zebranych w ten sposób książek powstać może pierwsza polska Biblioteka, która będzie dostępna dla wszystkich i mieć będzie nieocenioną wartość dla zapewnienia wszystkim miłującym książkę pokarmu duchowego w najdoskonalszej formie - czytamy w apelu. Z powstaniem polskiej biblioteki wiązano duże nadzieje tak w kontekście polonizacji miasta, jak i rozwiązaniem palącego wówczas problemu analfabetyzmu. Dla potrzeb przyszłej biblioteki, w tym opracowywania zbiorów, pozyskano w sierpniu 1945 roku pracownicę absolwentkę filologii polskiej z bibliotekarskim doświadczeniem. Nie wiadomo na jaki odzew akcji zbiórki polskich książek liczono, jednak początkowo jej wynik nie był on oszałamiający. Zaczątkiem bibliotecznych wałbrzyskich zbiorów było... 14 książek. Niestety nie wiadomo, jakie tytuły stanowiły legendarną mekkę miejskich bibliofilów, a także w jakim były stanie. Wraz z ich pojawieniem się ukonstytuowała się sama biblioteka.

Miejska Biblioteka Publiczna w Wałbrzychu została powołana 1 grudnia 1945 roku decyzją starosty grodzkiego. Jej kierownikiem został Marian Jachimowicz znany poeta i tłumacz literatury węgierskiej, a także pasjonat malarstwa i fotografii.
Dziś twórca ten jest trwale upamiętniony w obecnej centrali biblioteki, pokój jego pamięci początkowo przylegający do bibliotecznego atrium, został otwarty w roku 29 września 2006 roku, w setną rocznicę urodzin Mariana Jachimowicza, a następnie otwarto go ponownie dla zwiedzających 21 marca 2013 roku, w ramach wałbrzyskich obchodów Międzynarodowego Dnia Poezji.

Pierwsza siedziba

Skromne początkowo biblioteczne zbiory udostępniano w Wydziale Kultury i Sztuki mieszczącym się na pierwszym piętrze wałbrzyskiego Ratusza. Jednakże biblioteka nie zagrzała w Ratuszu miejsca i już po kilku miesiącach przeniesiono ją bliżej rynku do wygodnych pomieszczeń na parter kamienicy przy ul. Sienkiewicza 2, gdzie dziś mieści się bank, a w okresie przedwojennym działał hotel Pless'scher Hof z restauracją.

Biblioteka stanowiła ona oczko w głowie szefowej Wydziału Kultury i Sztuki Fryderyki Liberman - Cohensius. Księgozbiór biblioteki dzięki zabiegom tej nieprzeciętnej kobiety rozrastał się m.in. za sprawą gości odwiedzających Wałbrzych i imprezom organizowanym na rzecz zakupu nowych woluminów. 17 - 24 lutego 1946 roku w Wałbrzychu odbył się Tydzień Polskiej Książki.

W nowej lokalizacji biblioteka publiczna poza wypożyczalnią miała urządzoną też czytelnię, a także introligatornie i zaplecze. Miejsce wygodne i odpowiadające rozrastającej się książnicy otwarto uroczyście 9 maja 1946 roku.

Kwesty, zbiórki, a nawet charytatywne dancingi na rzecz biblioteki zdziałały cuda. W końcu 1946 roku wałbrzyska biblioteka po roku działalności z 14 książek rozrosła się do 2550 woluminów, co stanowiło największe zbiory spośród wszystkich ówczesnych bibliotek publicznych na Dolnym Śląsku.

Polecamy:
Zmarła Fryderyka Lieberman-Cohensius, zasłużona dla Wałbrzycha
Wałbrzych: Tu rządzi fotografia! O zdjęciach i Jachimowiczu [FOTO]
Marian Jachimowicz: pamiątkowa tablica odsłonięta (ZDJĘCIA)

oprac. i fot. Elżbieta Węgrzyn,
Źródło: Andrzej Tyws, O dwukrotnych narodzinach biblioteki w Wałbrzychu [w:] Pół wieku wałbrzyskich bibliotek publicznych, jubileuszowa praca zbiorowa, Wojewódzka Biblioteka Publiczna Wałbrzych 1995.