29.10.2016 13:52

Czym jest i jak czytać kod kreskowy

Codziennie spotykamy się z kodami kreskowymi. Towarzyszą nam od lat w sklepach, aptekach, na lotniskach, na rozmaitych rachunkach, a nawet na listach poleconych. Ale co się kryje za czarno-białymi kreskami? Jakie informacje zawierają?

Historia kodów kreskowych zaczęła się pod koniec lat czterdziestych minionego stulecia, kiedy rozpoczęto prace zmierzające do zautomatyzowania odczytu oraz kontroli cen towarów w handlu detalicznym. Po raz pierwszy kod kreskowy zastosowano w Stanach Zjednoczonych w 1949 r. Ze względu na wygląd nazywano go również „tarczą strzelniczą” (bulls eye). Składał się bowiem z ułożonych współśrodkowo jasnych i ciemnych pierścieni o różnej grubości. Problemy techniczne sprawiły, że ten sposób automatycznej identyfikacji nie został zastosowany na szeroką skalę.

Przez następne 20 lat podejmowano mniej lub bardziej udane próby stworzenia systemu identyfikacji towarów przy zastosowaniu specjalnych znaków i symboli. Do rozwoju tych prac bardzo przyczynił się rozwój supermarketów w latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie. Współpraca producentów i handlowców w tych krajach umożliwiła stworzenie na początku lat siedemdziesiątych kodu UPC (Universal Product Code)- Standardowego Kodu Produktu. Najpierw stosowano go do identyfikacji i rejestrowania towarów w supermarketach. Te rozwiązania szybko zainteresowały także wysoko uprzemysłowione kraje europejskie, które również miały problemy z masowym handlem detalicznym, ale nie chciały uzależnić się od Stanów Zjednoczonych. Dlatego opracowano tam własny jednolity system znakowania towarów.

Zalety stosowanych przede wszystkim w handlu detalicznym kodów kreskowych szybko zauważono również w innych gałęziach gospodarki. Zastosowano je więc na zbiorczych opakowaniach towarów, potem do znakowania poszczególnych elementów na liniach produkcyjnych, w laboratoriach medycznych, archiwach, bibliotekach, itp. Z czasem połączono kody amerykańskie i europejskie tworząc jeden, uniwersalny system znakowanie towarów. Tak powstał system EAN/UPC, który z czasem zmienił się w system EAN 128 żeby w końcu przeistoczyć się w obecnie stosowany system GS1. Dzięki niemu możemy ustalić, który produkt powstał w Polsce, a który gdzie indziej. Każdy towar, który bierzemy do ręki jest dziś oznaczony kodem EAN13. Pierwsze trzy jego cyfry oznaczają kraj pochodzenia. W przypadku Polski jest to 590.

Kod kreskowy to kombinacja jasnych i ciemnych kresek, którym są przypisane określone znaki: cyfry lub litery. Różne kombinacje następujących po sobie kresek o różnej grubości i przerw między nimi symbolizują różne znaki. Po obu stronach kodu kreskowego jest wolna przestrzeń czyli tzw. margines. Jego zadaniem jest ułatwienie czytnikowi tych kodów zorientowanie się w tym, gdzie się zaczyna i gdzie kończy kod kreskowy.

Czytniki kodów kreskowych rozpoznają kontrast między kreskami jasnymi i ciemnymi. Odpowiednie algorytmy w oprogramowaniu dekodują paski zamieniając je w czytelne znaki. Światło odbite od przerw między kreskami wywołuje w czytniku słabsze sygnały elektryczne, natomiast gdy nie ma odbicia, bo światło pada na kreski, powstają sygnały silniejsze. Od grubości kresek zależy też czas trwania poszczególnych sygnałów. W ten sposób powstaje ciąg sygnałów elektrycznych o różnym natężeniu i różnej długości. Krótko mówiąc, jest to tylko nieco bardziej skomplikowane od zasady działania alfabetu Morse'a.

Kod kreskowy jest tylko swoistym identyfikatorem, który umożliwia szybkie odczytanie danych potrzebnych w danej chwili. Zasada jego działania jest zbliżona do zastosowania numeru dowodu osobistego. Kiedy mamy ten numer i dostęp do właściwej bazy danych możemy otrzymać wszystkie informacje dotyczące jego właściciela. Dane, które są zawarte w kodzie kreskowym to tylko ciąg znaków, któremu we właściwej bazie danych przypisane są bardziej obszerne informacje.

Np. kod kreskowy, który został wydrukowany przez producenta na opakowaniu soku w kartoniku, nie zawiera jego ceny. Ale przy kasie, kiedy kod zostanie zeskanowany, na monitorze kasjerka zobaczy jego cenę. Jednak w innym sklepie po zeskanowaniu tego samego kodu pojawi się inna cena. Rzecz w tym, że w każdym z tych sklepów temu samu kodowi są przyporządkowane różne ceny tego samego produktu. W obu sklepach ten sam kod będzie wszakże identyfikował dokładnie ten sam produkt, bo ma on identyczną wartość na wszystkich swoich opakowaniach. Naturalnie, dzięki kodowi kreskowemu możemy zidentyfikować także producenta danego produktu. Właśnie dzięki globalnemu zastosowaniu standardu GS1 do znakowania towarów.

Współcześnie, w dobie Internetu stworzenie kodu kreskowego to drobiazg. W sieci jest mnóstwo różnych generatorów, które pozwalają na wydrukowanie zakodowanych w kodzie kreskowym znaków. Wykorzystuje się też różne czcionki ze standardowego oprogramowania komputera, zamieniając litery na odpowiadające im kreski. Kody kreskowe można też stworzyć posługując się programami do projektowania i drukowania etykiet. Ich zaletą jest to, że mechanizmy wewnętrzne takiego programu zadbają o wszystkie elementy kodu, jak jego gęstość, wysokość itp.