Boguszów-Gorce: podziemne życie Dzikowca (FOTO)

Dzikowiec do dziś zachował ślady intensywnej działalności górniczej. Na stokach góry można znaleźć trzy opisane i nazwane sztolnie, być może jest ich więcej. To:

Sztolnia Rycerska:



Sztolnia z Wagonikiem:



Sztolnia wodna Nad Stawami/Za Pięcioma Stawami:

Sztolnie nie są oznaczone na szlakach turystycznych Dzikowca, ale widać, że w przypadku Sztolni Rycerskiej jest tam już przygotowywana ścieżka, więc prawdopodobnie znajdzie się ona na jednej z nowych tras turystycznych, o których pisaliśmy TUTAJ.



Sztolnia Rycerska położona jest około 10 minut od stoku narciarskiego na Dzikowcu, skręca się na nią w lewo pod górę ze szlaku zielonego. Zielony stromy stok powyżej wlotu również robi wrażenie. 



Sztolnia z Wagonikiem znajduje się przy drodze przez las, łączącej ulicę Miłą z Osiedlem Górniczym. Mimo położenia kilkanaście metrów od drogi trudno ją zlokalizować, ponieważ wlot jest umiejscowiony tyłem do niej. Rada dla poszukujących za pomocą GPS - w jej rejonie traci się zasięg zarówno nawigacji, która upiera się, że jesteśmy w Boguszowie na ul. Szybowej na przykład, jak i sieci, więc lepiej nanieść ją wcześniej na mapę (nie na wszystkich mapach jest).



Najładniejsza chyba z nich wszystkich Sztolnia nad Stawami - jej wejście jest najlepiej zachowane i wygląda niczym wejście do kopalni Morii, wypływa z niej potok - jest też najłatwiejsza do znalezienia, znajduje się jakieś 200 metrów powyżej pięciu stawów w Starym Lesieńcu, o których pisaliśmy TUTAJ.



Oto fragmenty opisów sztolni, które ukazały się przed laty w miesięczniku "Sudety", autorami byli Krzysztof Krzyżanowski i Dariusz Wójcik.

Sztolnia Rycerska
Źródło: "Sudety" nr 5 (50), maj 2005

Naszym celem było odnalezienie Sztolni Rycerskiej, która rozpoczynać się miała przy źródle oznaczonym nr 1, zwanym Źródłem Rycerskim (Ritter-Quelle - stąd nazwa sztolni). Źródło to wypływa z Dzikowca Wielkiego (dawna nazwa Gr. Wildberg) - 836 m n.p.m. Dzikowiec Wielki należy do pasma Lesistej, a szerzej - do Gór Kamiennych. Budowa geologiczna tych gór była istotna dla decyzji o budowie interesującej nas sztolni. Góry Kamienne zbudowane są bowiem z melafirów oraz porfirów. Skały te mają wyjątkowo dużą przepuszczalność wody, dochodzącą do 1500 m, co powoduje, że woda przenika szybko grunt, który pozostaje suchy (stąd m.in. nazwa jednego z pasm Gór Kamiennych), natomiast kucie sztolni w takich wzniesieniach prowadzi do szybkiego i łatwego ujmowania czystej wody. [...] Kilka opracowań dotyczących tego miejsca podaje informację, iż jest to ujęcie wody dla Kuźnic Świdnickich. Niektórzy przypisują też temu miejscu tajemniczy epizod z roku 1945, kiedy to niemieckie wojsko miało tu (lub w bezpośredniej okolicy) ukryć cenne dobra materialne. [...]

Wlot sztolni to wygodne wejście w betonowej obudowie, gdzie znajduje się studzienka połączona z właściwym ujęciem wody 50 metrów poniżej, w dół od dużej warpy. Odnaleźć tam można otwartą studzienkę z wybijającą wodą oraz fragmenty krzemionkowych rur wodociągowych. W czasach budowy sztolni wydajność źródła wynosić miała 400 litrów na minutę. Po przejściu studzienki przy wlocie wchodzimy do właściwej sztolni, która jest wyłożona betonowymi bloczkami. Korytarzyk ma wymiary 180 na 90 cm i wije się zgodnie z warstwami skał, które były najbardziej wodonośne. [...] Sztolnia Rycerska jest ciekawą budowlą techniczną, a czerwony kolor skał i zmienny przebieg obudowy czyni ją jednym z ładniejszych znanych nam wyrobisk.

Są hipotezy, że sztolnię wybudowano w czasach II wojny światowej, a nadzór nad nią objęła Organizacja Todta, a także zeznania byłych więźniów - jeden z nich ("Sudety" nr 3 (96, marzec 2009) mówił, że wykuwano w tej skale korytarze na różnych poziomach. Obecnie większość pozostaje zawalona, a sama sztolnia ze względu na luźne kamienie spadające ze stropu grozi zasypaniem człowieka żywcem.

Sztolnia z Wagonikiem
Źródło: "Sudety" nr 8 (53), sierpień 2005

Sztolnia, którą opiszemy w tym numerze, bardzo różni się od poprzednich. Znajduje się przy leśnej drodze prowadzącej od nieczynnego wyciągu narciarskiego na Dzikowcu Wielkim, kilkadziesiąt metrów za skrzyżowaniem z niebieskim szlakiem turystycznym. Jej lokalizację w terenie oznaczyliśmy na dokładnej mapie topograficznej (Messtischblatt) dotyczącej rejonu Wałbrzycha z roku 1930. Po prawej stronie drogi widoczne jest głębokie wklęśnięcie na odcinku kilkudziesięciu metrów. W miejscu tym znajduje się wejście do wyrobiska. Jest ono niskie i niewygodne do sforsowania (wysokość około 30-40 cm), co spowodowane jest zawaleniem się nadkładu na początkowym odcinku sztolni. [...] Zaraz przy wejściu jest trochę wody i spora niespodzianka dla fascynatów podziemnych przygód: po prawej stronie widać przerdzewiałe resztki kopalnianego wagonika. [...]



Sztolnia ta, jak można wnioskować z opisu, nie jest specjalnie długa, ale spore nagromadzenie pamiątek z okresu budowy czyni ją naprawdę wyjątkową. Trudno jednak polecać ją do zwiedzania: wąskie wejście, lekko osypujące się skały wewnątrz, sporo wody i mułu nie czynią z niej miejsca bezpiecznego.

Sztolnia wodna nad stawami w Starym Lesieńcu
Źródło: "Sudety" nr 6 (51), czerwiec 2005

Sztolnia ta związana była z kopalnią rud srebra w Boguszowie. Już w 1580 r. uznano, że wydobycie jest nieopłacalne i zaprzestano w niej prac. W latach 1718-1726 podejmowano jeszcze próby ponownego wydobycia, ale bez powodzenia. Potem spełniała ona już tylko funkcję sztolni odwadniającej dla kopalni w Boguszowie, a w czasie wojen śląskich uległa zniszczeniu. [...] Sztolnia, która jest tematem niniejszego artykułu, nie ma jednak bezpośredniego związku z górnictwem węglowym, raczej z zapewnieniem odpowiedniego poziomu życia mieszkańcom wioski. Jest to bowiem kolejne wyrobisko, którego celem było przygotowanie ujęcia wody. Jego lokalizacja nie nastręcza kłopotów, jako że znajduje się ono powyżej kilku małych stawów, obecnie nieco zaniedbanych, które położone są u stóp Dzikowca Małego.



Prostokątny, betonowy otwór prowadzący do sztolni można dość łatwo znaleźć, gdyż znajduje się po lewej stronie ścieżki prowadzącej wzdłuż stawów. Po przekroczeniu betonowych odrzwi, wchodzimy w wodę po łydki, a w odległości niespełna siedmiu metrów widać tamę ustawioną w poprzek sztolni. [...] Najpewniej pochodzi, podobnie jak sztolnia opisywana w poprzednim numerze „Sudetów" (Sztolnia Rycerska), z lat 40. XX w. Później na wypływającym z niej strumyku utworzono kilka małych stawów. Sztolnia budowana była nowoczesnymi metodami, z użyciem środków wybuchowych i mechanicznych wierteł, po których odnaleźć można wyraźne ślady. [...] Mimo swoistego uroku, sztolnia ta nie nadaje się do zwiedzania. Osypujące się skały stanowią realne niebezpieczeństwo i nawet jeśli chodnik ma w sobie jakąś tajemnicę, to obwał na końcu sztolni dobrze jej strzeże.

Podsumowując: do wszystkich trzech sztolni lepiej nie wchodzić, bo nawet przygotowanie i sprzęt nie ustrzegą nas przed osypaniem się czy wręcz zawałem niestabilnego wyrobiska, co mogą sprowokować nawet minimalne drgania. Do tego są one zalane. Ale można do nich zajrzeć i na pewno stanowią ciekawe punkty na turystycznej mapie masywu.

Czytaj też:
WAŁBRZYCH: LISIA SZTOLNIA - TAJEMNICE PRZESZŁOŚCI I SZANSA NA PRZYSZŁOŚĆ
GÓRA BARBARKA I JEJ TRZY SEKRETY (FOTO)
CZY POD TĄ GÓRĄ JEST TAJNA FABRYKA NAZISTÓW?
ZWIEDZAJ WAŁBRZYCH Z MAPĄ SZLAKÓW DZIEDZICTWA GÓRNICZEGO

O Dzikowcu:
GÓRA DZIKOWIEC - MIEJSCE AKTYWNEGO WYPOCZYNKU W REGIONIE
DZIKOWIEC - WYJĄTKOWE JESIENNE WIDOKI [FOTO]
DZIKOWIEC - ATRAKCJE NA PIKNIKU Z LEŚNIKAMI (FOTO)
LEŚNICY BUDUJĄ DROGI W REGIONIE
DZIKOWIEC - NOWE PUNKTY WIDOKOWE, ŚCIEŻKI I PARKINGI (FOTO)
BOGUSZÓW-GORCE: BACÓWKA IDZIE DO REMONTU

Tekst i foto: Magdalena Sakowska